اهداف مشخص تحقیق 3

سؤالات تحقیق 3

فرضیه‏های تحقیق 3

تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی 3

روش شناسی تحقیق 4

فصل دوم: مفاهیم و سابقه فقهی موضوع 4

بخش اول:سابقه فقهی موضوع……………………………………………………………………………………………………..4

بخش دوم:تعریف همسر 13

بخش سوم: آزار رساندن 14

بخش چهارم : تعریف خشونت و تنش 15

بخش پنجم :مفهوم و مصداق سازگاری زناشویی 17

بخش ششم : نظریه های مربوط به  خشونت شوهران علیه زنان در خانواده 18

گفتار اول : نظریه های سطح خرد 18

گفتاردوم : نظریه منابع 19

گفتار سوم : نظریه یادگیری اجتماعی 20

گفتار چهارم : نظریه سطح کلان 21

گفتار پنجم : نظریه خرده فرهنگ خشونت 22

گفتار ششم : نظریه نظارت اجتماعی 23

گفتار هفتم : نظریه ساختار اجتماعی (تنش و تضاد) 25

فصل سوم : آسیب شناسی اجتماعی همسرآزاری 27

بخش اول: بررسی خشونت خانوادگی و علل آن 27

بخش دوم: انواع خشونت در خانواده 27

بخش سوم:  عوامل زمینه ساز بروز رفتار خشونت آمیز 28

بخش چهارم:بررسی و تحلیل اثرات خشونت در خانواده 30

گفتاراول : راه کار هایی جهت بهبود کاهش خشونت خانوادگی 34

گفتار دوم:آثار و علل اجتماعی و اقتصادی همسرآزاری…………. ………………………………………………………37

گفتار سوم: :خشونت علیه زنان باعث ایجاد فضای سرد می گردد…………………………………………………….37

گفتار چهارم:همسرآزاری موجب تحقیر زن می شود………………………………………………………………………38

بخش پنجم: سابقه خشونت در میان اقشار مختلف 39

گفتار اول:عواملی که خشونتهای مبتنی بر جنسیت را دوام می بخشند: 39

بند اول:فرهنگی40 .

بند دوم:قانونی41 . .

بند سوم:سیاسی41 .

بخش  ششم : بررسی زن آزاری در خانواده 41

گفتار اول: زن آزاری و خشونت فیزیکی علیه زنان 42

گفتار دوم : حدود و نحوه تادیب زن در اسلام 43

گفتار سوم : خشونت جنسی علیه زنان در جامعه 46

بخش هفتم :مفهوم و مصداق شوهرآزاری 49

گفتار اول: بررسی ابعاد شوهر آزاری در جامعه 49

فصل چهارم :بررسی قانونی همسرآزاری 55

بخش اول : وضعیت حقوقی زنان در ایران 56

گفتار دوم : انتخاب حرفه و شغل همسر 58

گفتار سوم : تابعیت 59

گفتار  چهارم : سهم الارث زوجین از یکدیگر 59

گفتار پنجم ریاست خانواده 60

بخش دوم: همسرآزاری در قانون مجازات اسلامی 60

گفتار اول : قتل همسر 62

گفتاردوم: سقط جنین در خانواده 64

گفتار سوم :ترك انفاق توسط شوهر 69

گفتار چهارم : عدم ثبت ازدواج 72

گفتار پنجم : همسرآزاری در اسناد بین الملل 73

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهاد ها78 .

نتیجه گیری 78

پیشنهاد ها 82

فهرست منابع 84

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………….92

 

چکیده

خشونت و اعمال آن از معضلات رو به رشد در تمامی جوامع است. این پدیده اشکال گوناگونی دارد و مردان و زنان تمامی گروههای سنی تحت تاثیر آن قرار می گیرندد .در این تحقیق از نظریه هایی نظیر : نظریه یادگیری اجتماعی، منابع ، خرده فرهنگ خشونت، نظارت اجتماعی، ساختار اجتماعی ( تضاد و تنش )، دیدگاه پدرسالاری استفاده شده است .همچنین مباحثی همچون علل و انواع و مصادیق همسرازاری درایران و همچنین نگاهی به مواد قانون مجازات اسلامی جدید مرتبط با همسرآزاری مورد بررسی قرار گرفته است . هدف اصلی این تحقیق  شناخت این عوامل و شناخت ا نواع همسرازاری در جامعه و ارائه راهکارهای علمی در جهت جلوگیری از گسترش خشونت علیه زنان و مردان از جانب همسر خود می باشد.

 

واژگان کلیدی:همسرآزاری،خشونت،آسیب شناسی

 

فصل اول: کلیات

مقدمه

واژه همسر آزاری که در اذهان عموم به عنوان خشونت شوهر علیه زن بکار می رود، در تمام اعصار و جوامع وجود داشته است و با نهایت تأسف در جوامع امروز نیز علیرغم فضای به ظاهر طرفدار حقوق زنان رو به افزایش است.دین اسلام برای نهاد خانواده در نظام اجتماعی، ارزش بسیار بالایی قائل است و آن را عامل ایجاد سکینه و آرامش بین اعضای خانواده و جامعه می‎شمارد، بدین لحاظ حقوق و تکالیفی را برای اعضای خانواده معین کرده و آنها را به رعایت این موارد ترغیب و تشویق نموده است و داشتن روابط سالم و اخلاقی را درکانون خانواده مبتنی بر رهایی از خودبینی و خودخواهی و رعایت احترام متقابل، گذشت و فداکاری، ایثار و دگرخواهی، توجه به مصلحت خانواده و مودّت و رحمت قرار داده است. از این رو معصومین (ع) در روایات مختلف، زن و مرد را دعوت به خوشرفتاری با یکدیگر نموده اند. از پیامبر گرامی اسلام (ص) در مورد خوشرفتاری مردان با زنان روایت شده است که: «اکمل المؤمنین ایماناً احسنهم خلقاً و خیارکم خیارکم لنسائهم» «کامل ترین مؤمنان از حیث ایمان خوش اخلاق ترین آنهاست و شایسته ترین شما کسانی هستند که با زن خود خوشرفتارترند».امام صادق(ع) هم در مورد خوش‎رفتاری زنان فرموده است: «ایّما امرأة باتت و زوجها علیها ساخط فی حق لم یتقبل منها صلاة حتی یرضی عنها…»«هرگاه زنی، شب را به عبادت بیدار باشد، در حالی که شوهرش به خاطر پایمال کردن حقش، از او خشمگین است، تا زمانی که او را راضی نکند، نمازش مورد قبول واقع نمی شود.»قرآن نیز در رابطه با رعایت و تقدم مصلحت خانواده می‎فرماید: «اگر در مواردی یکی از زوجین بعد از ازدواج، همسرش را بر اساس معیارهای خود مطلوب نداند، ولی زندگی با او را ادامه دهد و با وی خوش‎رفتاری نماید، خداوند به چنین فردی وعدة خیر کثیر می دهد.»همان‎طور که ذکر گردید در فرهنگ اصیل اسلام، بنیان خانواده بر پایه مودت و رحمت و تفاهم زوجین است، لیکن در فرهنگ مغرب زمین، به جهت اعتقاد به نظریات اومانیستی، فردگرایی و نسبیت اخلاق، خانواده تنها بر اساس معیارهای حقوقی محض پی ریزی شده و اعضای خانواده با اجبار و ابزار حقوق، به رعایت وظایف خویش ملزم می‎شوند

بیان مسأله اساسی

5-فرضیه های پژوهش. 5

6-پیشینه پژوهش. 6

7- محدودیت های تحقیق. 7

8-هدف کلی. 7

9-روش تحقیق. 7

10- خلاصه تحقیق. 8

1-2-مفهوم دین. 10

2-2-مفهوم فلسفه. 11

3-2-فلسفه دین. 13

2-4-شباهت‌ها و تفاوت‌ها دین و فلسفه. 14

2-4-1- روش‏های معرفتی در علوم و معارف اسلامی. 14

2-4-2- عصمت معرفت وحیانی و حجیت عقل. 15

2-4-3- اشتراک در مسائل. 15

2-4-4- اشتراک غایت فلسفه و دین. 16

2-4-5- اشتراک در روش. 16

2-4-6- وابستگی دین و فلسفه به‌یکدیگر و تقدم و تاخر آنها. 16

2-4-7-محدودیت عقل و ضرورت رجوع به وحی. 18

2-5-مفهوم عقل گرایی. 18

2-6-مغهوم دین گرایی. 21

2-7-زندگی نامه ابن رشد. 21

آثار فلسفی او. 22

2-8-زندگی نامه فارابی. 23

2-9-عقل و دین از دیدگاه فیلسوفان مسلمان. 27

2-9-1-ابن‌سینا و اثبات عقلانی نبوت. 27

2-9-2- شیخ اشراق و عقل و وحی. 27

2-10-ارتباط میان فلسفه و دین و نیز علوم تجربی و دین. 27

2-11-بررسی رابطه دین و فلسفه در تاریخ فلسفه غرب. 31

2-12-تفاوت فیلسوف و متفکر دینی. 31

1-3-آرای دین شناسانه فارابی درباب رابطه دین و فلسفه. 34

2-3-رابطه فلسفه و دین یا عقل و ایمان در اندیشه فارابی. 34

3-3-روش شناسی فارابی در جمع میان دین و فلسفه. 40

4-3-زبان دین در اندیشه فارابی. 42

5-3- فارابی و زبان دین در فلسفه دین معاصر. 45

6-3-تقدم فلسفه بر دین یا تقدم دین بر فلسفه از منظر فارابی. 47

3-7-فلسفه فارابی. 51

3-8-وجودشناسی فارابی. 52

3-9-روانشناسی فارابی. 55

3-10-نبوت از دیدگاه فارابی. 56

3-11-دین شناسی فارابی. 58

1-4-زندگی و آثار:. 61

2-4-فلسفه ابن رشد. 62

2-4-1- وجود شناسی:. 62

2-4-2-. خدا و صفات او. 66

3-4-2- نبوت. 68

4-4-2- معاد. 69

5-4-2- فلسفه و دین. 70

3-4-عقاید و اندیشه های ابن رشد. 74

4-4-نوشته‌های ابن‌رشد درباره عقل. 76

5-4-بررسی عقل نظری از دیدگاه ابن‌رشد. 78

6-4-هدف کوشش‌های عقلی‌ و معنوی انسان‌ از دیدگاه ابن‌رشد. 79

7-4-بررسی نظریات‌ ابن‌رشد را درباره هماهنگی‌ میان‌ دین‌ و فلسفه   80

8-4- فلسفه و دین از دیدگاه ابن رشد. 81

1-8-4-دین و فلسفه. 84

1-8-4-راه حلّ تعارض علم و دین. 84

مقدمه اول: شرع نظر فلسفى را واجب دانسته است. 84

مقدمه دوم: دین را ظاهر و باطن است و تأویل ضرورى. 86

مقدمه سوم: شرایط تأویل. 87

مقدمه چهارم: كدام معناى تأویلى را باید انتخاب كرد؟. 87

مقدمه پنجم: شرع متمّم عقل است. 88

نتیجه گیری. 92

Abstract 97

 

چکیده

 ایجاد وفاق میان «فلسفه و دین» و نیز «حکمت و شریعت» مسأله اى است که از دیرباز اندیشمندان زیادى بدان توجه داشته و خواسته اند میان داده هاى عقل و داده هاى ایمان ارتباط و انسجام پدید آورند.توجهى که فلاسفه اسلام به این موضوع نشان داده اند، از جمله غزالی از چند جنبه است: یکى آن که فلسفه قدیم یونان در چند موضوع با دین اسلام مخالف بود، از جمله مسأله خلق عالم و قدیم بودن آن و صفات خدا و امثال آن. دیگر آن که گاهى فلسفه از سوى علماى مذهبى مورد سرزنش قرار مى گرفت و احساس مى کردند که فلسفه براى دین خطر بزرگى است. در این پایان نامه در سعی شده آرای ابن رشد و فارابی را راجع به رابطه دین و فلسفه بررسی کنیم.در فصل اول به مفاهیم و کلیات پرداخته شده و در فصول بعدی آرای فارابی و ابن رشد مورد تحلیل قرار میگیرد. در این تحقیق به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات این پژوهش کیفی محسوب می شود و روش تجزیه و تحلیل مبتنی بر عقل و تفکر و استدلال از شاهد مثال است وبا توجه به اطلاعات بدست آمده و پس ازجمع بندی  و تجزیه و تحلیل  نتایج آن ارائه می گردد.

 

واژگان کلیدی:دین ،فلسفه،فارابی،ابن رشد

 

 

 

فصل اول :کلیات

 

 

مقدمه

1-علت انتخاب موضوع تحقیق

حقیقت شریعت در نفس‏الامر به برهان عقلی محض منجر می‏شود، لذا اگر عقل به‏نحو صحیح هدایت شود با حقایق دین هماهنگ خواهد بود و از این هماهنگی و قرابت، نیرومندتر خواهد شد، که حکمت متعالیه گواه روشن این مدعاست.دین به‏حکم این‏که، فعل تشریعی خداوند حکیم است و برای هدایت بشر مقدر گردیده است، نه‏تنها به یکی از ابعاد وجودی انسان تعلق ندارد بلکه هماهنگی نظام تکوین و تشریع  ایجاب می‏کند، که همه ابعاد وجودی انسان را شامل و با آن پیوند داشته باشد. قرآن کریم به بعد معرفتی و عقلانی انسان اهتمام می‏ورزد و می‏فرماید: «ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله و هو اعلم بالمهتدین » (سوره، نحل، آیه ۲۵).یعنی پیامبر اکرم مأموریت دارد تا از روش‏های برهانی، خطابی و جدال احسن استفاده کند و با مردم درباره توحید سخن بگوید. او نیز به این رسالت الهی جامه عمل می‏پوشد و به گواهی قرآن کریم و نیز روایات اسلامی همه این روش‏ها را به‏کار می‏بندد و در حقیقت، کار فیلسوفانه، متکلمانه و واعظانه جلوه‏ای از کار پیامبرانه است.حاصل آن‏که، تفکر و بصیرت عقلی و فلسفی، جزء متن دیانت اسلامی است و این امر با آرامش قلبی و خشیت روحی حاصل از ایمان به خدا نه‏ تنها منافات ندارد بلکه پیوند ناگسستنی دارد.

2-بیان مساله

ایجاد وفاق میان «علم و دین» و نیز «حكمت و شریعت» مسأله ای است كه از دیرباز اندیشمندان زیادی بدان توجه داشته و خواسته اند میان داده های عقل و داده های ایمان ارتباط و انسجام پدید آورند. توجهی كه فلاسفه اسلام به این موضوع نشان داده اند از چند جنبه است: یكی آن كه فلسفه قدیم یونان در چند موضوع با دین اسلام مخالف از جمله مسأله خلق عالم و قدیم بودن آن و صفات خدا و امثال آن. دیگر آن كه گاهی فلسفه از سوی علمای مذهبی مورد سرزنش قرار می گرفت و احساس می كردند كه فلسفه برای دین خطر بزرگی است.این گروه غالباًمردم را علیه این پیشرفت فكری تحریك می كردند.در مقابل، فلاسفه با این كار خود، می خواستند از آسیب این گروه در امان بمانند; این شیوه را رواج دادند تا در پناه آن بتوانند دیگر عقاید خود را ترویج كنند. معتزله پیش از همه، به فكر ایجاد وفاق میان دین و فلسفه افتادند; گفتند: عقل و وحی ـ هر دو ـ از جانب خدایند و یكی مكمّل دیگری،ومیانشان هیچ گونه تعارضی نیست. وحی معقول است; زیرا از جانب خدای حكیم است و چون معقول است با عقل تناقضی ندارد و اگر میان وحی و عقل اختلافی دیده شد، باید به تأویل پرداخت.متفکرین و فلاسفه اسلام  از دوران نخستین کوشیدند تا رابطه مثبت و صحیحی  را بین دین و فلسفه برقرار کنند و در این راه از روشها ، ادله  و مسائل مختلف بهره گرفتند.مسئله رابطه دین و فلسفه پس از پیدایش رشد و تطور و سیر طبیعی  خود را در اسلام طی نمود و پس از تکامل تا حدزیادی به برقراری رابطه دین و فلسفه در ادیان دیگر نیز کمک کند . مسئله رابطه دین و فلسفه در اسلام تنها یک مسئله نظری نبود بلکه بازده و پی آمدهای عملی نیز  به دنبال  داشت.از طرفی فارابی نه تنها می کوشد آرای فیلسوفان بزرگ یونان را با یکدیگر تلفیق کند که سعی در جمع میان دین و فلسفه یا به عبارت دیگر عقل و وحی نیز دارد. فارابی از جمله فیلسوفان مابعدالطبیعه ای است که در فلسفه خود دستگاهی فلسفی ایجاد كردهه اند. مؤلفه های فلسفی دستگاه مابعدالطبیعی او پیوندی تنگاتنگ بایکدیگر دارند. بنابراین تنها هنگامی می توانیم به فهم درستی از اندیشه های فارابی درباب دین برسیم که دین را در پیوند با فلسفه او در نظر آوریم. جالب این است که هر گاه فارابی می خواهد درباره دین سخن بگوید، مثلاً، در کتاب الحروف یا در کتاب تحصیل السعاده آن را در کنار و در پیوند با فلسفه مطرح می کند

با وجود این، تروریسم فارغ از معنا و گفتمانی که دارد، مفهومی متضمن هراس و وحشت عمومی است که استفاده از آن حتی در ذهن نیز نوعی واکنش روانی مبتنی بر انزجار را به دنبال دارد. این حس غالب و عمومی، برآیند تمایل روحی بشر به آرامش و پرهیز از خشونت به ویژه ماهیت هنجاری مصونیت غیر نظامیان و عامه در برابر عملیات‌های ارهابی و مسلحانه است[2]. با این حال، عموم مردم، تروریسم را به عنوان روشی خشونت‌آمیز شناخته‌اند که برای ایجاد فضای رعب و وحشت به منظور نیل به اهداف سیاسی از طریق توسل به زور نسبت به گروه یا دولت مورد نظر برای تن دادن به اهداف و مقاصد مهاجمان به کار گرفته می شود[3]  .

تروریسم، یکی از پر استفاده‌ترین مفاهیم و واژگان در محاورات و نوشتارهای معاصر است که تکثر کاربرد آن حتی بر مفاهیم مرتبط با اساسی‌ترین نیازهای بشر- همچون صلح و امنیت– نیز فزونی یافته و سبقت گرفته است.در واقع تروریسم که این همه از آن یاد می‌شود و شنیدارش احساسات بشری را جریحه­دار می‌سازد و رعب و هراس را در اذهان به دنبال می‌آورد، چه پدیداری است که هم خود آن و هم آثارش، هم آنچه «له» و آنچه «علیه» آن استعمال می‌شود، نظم موجود را به ویرانگری تهدید یا منتج می‌نماید. اقدامات تروریستی یا تهدید به چنین عملی در وجود هزاران سال بوده است. با وجود داشتن سابقه طولانی تر از دولت یا ملت مدرن، استفاده از ترور توسط دولت ها و کسانی که قدرت خود را در رقابت کمتر شناخته شده اند . در حالی که معنای کلمه ترس خود روشن است، هنگامی که آن را به اعمال و بازیگران در دنیای واقعی اعمال آن اشتباه گرفته می شود.

با این حال، بارزترین نماد ویرانگری این نظم‌ها، نظم حقوقی است که البته در این وادی، تأثیر پذیرش از نظم امنیتی- سیاسی برخی اجتماعات ملی- هر چند به نام اجتماع بین‌المللی- به مراتب واضح­تر است.[4]پیش از این، برای تعقیب و کاوش مجاری تحقق اهداف جامعه بین‌المللی (دولتی کمابیش انسانی و بشری­شده) اولویتی نسبی و اعتباری وجود داشت که در عین استقامت بنیادهای نظام مبتنی بر حقوق حاکمه ی دولت‌ها، حقوقی انسانی نیز از زیر پوسته‌ی همین نظام رشد و نمو یافت و به رغم حاشیه­ای بودن و عدم ورود چشمگیر آن به هسته­ی سخت حقوق بین­الملل، کار بدانجا رسیده بود که «حمایت از حقوق انسانی» خواه در زمان صلح یا جنگ، وضعیت های عادی یا بحرانی، به مثابه اصلی قائم و استوار به نظر می‌رسید.[5]جامعه بین المللی دولتی نیزغالباً با وقوع چند عملیات موسوم به تروریستی ناشی از اتخاذ یک سلسله اقدامات هماهنگ تخریبی در ایالات متحده، نظمی که به داشتن پیشینه‌های تمدنی و فرهنگی شتاب‌زدگی در سیاست بین‌المللی تعیین کننده ی مسیر و جریان این تحول و نظم جدید، سازمان ملل متحد را نیز به سمت همین وادی سوق داد و سازمانی را که پیش از این، حمایت از حقوق بشر را از رسالت‌های خود می‌شمرد و برنامه‌های متعددی را بدین منظور طراحی و اجرا نموده بود، به ساخت مسیری جدید و حتی توأم با ایجاد پارادوکسی اساسی در حقوق حاکمیت‌ها، رهنمون ساخت. قطعنامه‌های ضد تروریستی 2001 شورای امنیت و تشکیل کمیته ی ویژه ی ضد تروریسم زیر نظر این شورا، بارزترین نماد چنین گذاری از دستور کار اصلی سازمان ملل متحد بوده و هست.[6]

• بیان مسأله

ترورسیم، پدیده ای است محصول علل مختلف که در عین حال، علت شکل گیری وضعیت های گوناگون محسوب می شود. از دید مناسبات ترورسیم و حقوق بشر، این پدیدار، معلول نقض حقوق بشر و نبود شرایط صلح ماندگار است که خود نیز با عملیات و اقدام، به نقض بسیاری از حقوق اساسی بشر فردی و همگانی منجر می گردد و در درجه اول، حق بر صلح و آرامش همگانی بشر را در معرض تهدید قرار می دهد [7]

تروریسم از جمله مفاهیمی است كه ریشه در فرهنگ غرب دارد و برگرفته شده از كلمه «Terreur» به معنای قتل سیاسی و به‌وسیله اسلحه است و در ادبیات فرانسه به معنای ایجاد و القای خوف و وحشت به شیوه‌های غیرقانونی جهت تأثیرگذاری بر قدرت سیاسی آمده است.

ترور و تروریسم از جمله واژه‌هایی است كه برای تعریف آن اجماع نظر بین اندیشمندان و نظریه‌پردازان وجود ندارد.

با اینکه شورای امنیت در قطعنامه های ضدتروریسیتی، تروریسم را تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی شمرده است، با این حال پوزیتیویسم حقوقی مانع از آن نیست که شورای امنیت به رعایت الزامات و برآیندهای طبیعی و منطقی این شناسایی خود فراخوانده شود و جامعه ی مدنی جهانی، مسئله ی «شناخت علل تروریسم» را به منظور «تقدمبخشی به پیشگیری» در دستور کار ملل متحد و سایر سازمانهای بین المللی برجسته سازد (ایگلسیاسبرلانگا، 1389؛ 30ـ24).

مقوله تروریسم از مسایل مستحدثه فقهی می باشد به همین جهت در کتب فقهای متقدم از احکام آن سخنی به میان نیامده است، علمای متاخر نیز کمتر به این موضوع پرداخته و کتب معدودی را در مورد تروریسم و احکام جاری آن به رشته تحریر درآورده اند، لذا بیشتر  کتاب ها در خصوص تروریسم یا ترجمه از منابع علمی غربی بوده و یا در حوزه علوم سیاسی از منظر یک فرد سیاسی مورد نگارش قرار گرفته؛ که بخش قابل توجهی از این کتاب ها به بررسی لغوی ریشه کلمه تروریسم پرداخته و برخی از متون نیز پس از بررسی علل و عوامل وقوع تروریسم راه کارهایی در خصوص مبارزه با آن ارائه کرده اند و به ندرت در خصوص احکام فقهی و حقوقی آن مطالبی بیان کرده اند.[8] در منابع فقهی مکتب شیعه و آرای فقهای عظام بر حرمت ترور و قتل پنهانی تأکید شده است؛ به عنوان نمونه قرآن مجید در آیه کریمه 33 سوره مبارکه أسراء حرمت قتل نا به حق را بیان داشته «نفسی را که خداوند حرام نموده جز به حق نکشید» و نیز در حدیثی از امام صادق (ع) در پاسخ یکی از اصحاب خود در مورد قتل دشنام دهنده به امام علی (ع) پرسیده بود آمده است: ای ابوالصباح، این ترور  است و رسول خدا صلی الله علیه و آله از ترور [فتک] نهی فرموده است. ای ابوالصباح، اسلام ترور را در بند قرار داده است (بروجردی، 413، 1387). وجود منابع متعدد در اسلام تردیدی در تحریم ترور از نظر دین باقی نمی گذارد، لیکن بحث در این موضوع است؛ آیا تروریسم که با برخی از مفاهیم فقهی مانند فتک، اغتیال، ارهاب، بغی و محاربه مشابهت و ترادف دارند از نظر حکم فقهی نیز مشابهت دارند یا خیر؟ و حکم اسلام در کدام یک از عناوین ذکر شده شامل تروریست می شود؟

حقوق بشر از مفاهیمی است که پس از جنگ جهانی دوم چنان سرعت و قدرتی گرفت که کمتر کسی در راستای مخالفت با آن سخنی گفته است؛[9]به گونه ای که در حال حاضر، انکار  حقوق بشر نشانگر تحجر بوده و موجب طرد از جهان مدرن تلقی می شود. در واقع به چالش کشیدن آن، قدرتی در حد خود آن می خواهد که در حال حاضر این قدرت تنها در اختیار خود آن است (افتخاری راد، 1383؛ 27). مروری بر خاستگاه حقوق بشر مدرن و ادعاهایی که از زبان طرفداران آن شنیده می شود، با دیدگاهی شاید بدبینانه، ما را به سمت این عقیده سوق میدهد که حقوق بشر، حقی متعلق به تمام بشر نیست، بلکه برخاسته از فرهنگ جهان غرب و در پی جهانی کردن ارزشها و فرهنگ خاستگاه غربی است.[10]این امر در مناطقی از جهان که دارای پیشینه ای غنی می باشند، واکنشهای شدید را ایجاد نموده است. این واکنشها در بسیاری از موارد، از کنترل خارج شده و شیوه های خشونت آمیز به خود می گیرد و از آنجا که شدیدترین این واکنشها از طرف غنی ترین ملتها و مذاهب صورت گرفته است، در قرن بیست و یکم شبهه ی تروریسم مذهبی، آرامش را از غرب سلب نموده است. تروریسم و تأثیر آن بر حقوق بشر موضوع جدیدی نیست.[11]حتی پیش از جنگ جهانی دوم نیز تلاش

 هایی برای  نشان دادن مشکلات ناشی از تروریسم در عرصه ی حقوق بین الملل صورت گرفت. در 16 نوامبر 1937 جامعه ی ملل، کنوانسیون پیشگیری و مجازات تروریسم را به تصویب رساند. این نخستین تلاش بین المللی برای تعریف «اقدام تروریستی» بود و از آن زمان تاکنون، تعریف تروریسم همچنان به عنوان دشوارترین موضوع برای تمام دست اندرکاران معاهدات ضد تروریسم باقی مانده است (کاریما، 2001). تروریسم به دو صورت بر حقوق بشر تأثیر مستقیم دارد: اولاً عمل تروریستی بر دخالت آشکار در حقوق اساسی بزه دیدگان است.[12]به طور خاص اقدامات تروریستی  حق بر حیات و تمامیت  جسمانی و روانی را تحت تأثیر قرار می دهد؛ ثانیاً واکنش دولتها به عمل تروریستی و یا به یک تهدید تروریستی  به نحو اجتناب ناپذیری با حقوق اساسی شهروندان در تضاد است. معهذا تروریسم در تقابل با حقوق بشر است اگرچه برخی دولتها با توجیه مبارزه با تروریسم، حقوق بشر را نقض می نماید (نقدی، 1375). اما وهابیون مخالف دیدگاه حقوق بشر و فقه و حقوق اسلامی هستند و در منظر وهابیون تروریسم نوعی جهاد محسوب می شود در تعریف وهابیت هم باید گفت که وهابیت جنبشی مذهبی است که محمدبن عبدالوهاب در قرن هجدهم در نجد عربستان بنیان گذاشت و از سال 1744 مورد پذیرش خاندان سعودی قرار گرفت. عوامل شکل گیری فرقه وهابیت مانند برخی از فرقه های دیگر، ریشه در مبانی و عملکرد رهبران و بنیانگذاران آن دارد. بر این اساس لازم است مبانی و عملکرد بنیانگذار این فرقه بررسی شود. این فرقه منسوب به “محمد بن عبدالوهاب” از مردم “نجد” است که در سال 1115 ق در شهر عیینه متولد شد که پدرش در آن شهر قاضی بود. وی از کودکی به مطالعه کتاب های تفسیر و عقاید در حدیث سخت علاقه داشت و فقه حنبلی را نزد پدر خود که از علمای حنبلی بود آموخت. محمد بن عبدالوهاب از آغاز جوانی، بسیاری از اعمال مذهبی مردم “نجد” را زشت می شمرد[13]. بنابراین ما در این پژوهش به دنبال این هستیم تا با بررسی امنیت جهانی و تروریسم مبتنی بر عقاید وهابیون و فقه و حقوق اسلامی و حقوق بشر به این سوال پاسخ دهیم که آیا امنیت جهانی با نظر بر تروریسم بین عقاید وهابیون و نظر فقه و حقوق اسلامی و حقوق بشر تفاوت وجود دارد یا خیر؟

• ضرورت انجام تحقیق

امروزه مبارزه با پدیده ی تروریسم به یک امر مبتلا به نظام بین المللی مبدل گردیده است؛ چرا که وضعیت نا به سامان ناشی از وقوع آن نه تنها موجب خدشه دار شدن امنیت انسانی شده، بلکه صلح و امنیت ملی و بین المللی را مورد هجمه ی خود قرار داده است. بنابراین با چنین شرایطی به نظر می رسد تنها عزم راسخ جهانی می تواند به مثابه راهبردی ویژه در مبارزه با تروریسم تلقی گردیده و موجبات رفع شکافهای موجود در این رابطه باشد.[14]با این حال، یکی از مسائلی که همیشه از دید اذهان جهانی مورد اهتمام بوده و متأسفانه هیچگونه هنجار مؤثری در مبارزه با نقض آن مقرر نگردیده، مسئله ی «امنیت جهانی» می باشد که با تهدیدات ناشی از ارتکاب اقدامات تروریستی اغلب با چالشهایی مواجه است.[15]از این رو، تحقق امنیت جهانی زمانی قابل دسترسی است که در بسیاری از چالشهای بین المللی به ویژه تهدیدات ناشی از تروریسم، دولتها ضمن توافق نظر در امر مبارزه، و ضمن مساعدت و همکاری با سازمانهای بین المللی، شکاف موجود را از طریق اجماع در پذیرش استاد بین المللی در نیل به جهانی عاری از هر گونه ناامنی و تهدید مرتفع کنند. به علاوه، امروزه تحقق صلح عادلانه ی جهانی به مثابه حلقه ی مفقوده در چالشها و هنجارهای بین المللی مستلزم توجه بیش از پیش به آن است که این امر نه تنها موجب رفع ناهنجاریهای ملی و بین المللی بوده، بلکه با اجرای آرمانها و اصول مقرر در منشور ملل متحد شرایط تحقق صلح عادلانه ی جهانی را فراهم می آورد. همچنین، لازم به ذکر است در این راستا نظام اسلامی به دلیل عدالت محور بودن آموزه های متقن خود، دارای راهبردهایی جهت استقرار امنیت جهانی بوده که به عنوان غایت و هدف در تعیین شیوه ها و مجاری تنظیم روابط جمعی به شمار می آید و از نظر تحلیلی جلوه ای بارز در تبیین و تصدیق گفتمان صلح عادلانه محسوب می گردد.[16]از این رو، امنیت جهانی در صورت اتکا بر پایه آموزه های اسلام به مثابه صلح اسلامی تلقی شده که رسالتی فراگیر در کل جامعه بشری دارد. از این رو پژوهش در این زمینه دارای اهمیت ویژه می باشد.

در زمینه پژوهش حاضر مطالعاتی چند انجام شده که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

محمدزاده (1391) پژوهشی را با عنوان تروریسم و جهاد از منظر فقه اسلامی با رویکرد تفکیک گروه های جهادی و تروریستی انجام دادند و نتیجه را چنین بیان کرد که بیداری ملت ها باعث به خطر افتادن منافع دول سلطه گر در این کشورها گردیده و استکبار جهانی را بر آن داشته تا به انحاء مختلف از جمله ایجاد انحراف در مسیر و هدف مبارزات رهایی بخش و شبیه سازی گروه های تروریستی در برابر جنبش های آزادی بخش،  این حرکت ها را مهار نماید. استکبار جهانی از طریق سلطه رسانه ای معیارها و مرزبندی دقیق جدایی دو پدیده تروریسم و جهاد را قلب نموده و اجازه نمی دهد حقایق موضوع آن گونه که هست ارائه گردد. لذا اکثریت افکار عمومی جهان مبارزه گروه های آزادی خواه و جهادی را تروریستی  و مقابله با آنها را مشروع می دانند، همچنین اقدامات تروریستی را تلاش برای آزادی و مبارزه با تروریسم خلاف مردم سالاری تلقی می کنند.[17]بنابراین جداسازی گروه های جهادی که مبارزات آنها برآیند اراده ملتهایشان است از گروه های تروریستی که مشروعیت ندارند ضروری است.

کارگری (1390) پژوهشی را با عنوان تروریسم و حقوق بشر انجام داد که نتایج حاصل از پژوهش چنین بود که اگر جنبش حقوق بشر در امید واقعی برای حقوق بین الملل و کشورهای جهان است، بایستی استعارات وحشی، قربانی و منجی را از میان بردارد.[18]تلاش در راستای ایجاد جهانی متحد و یکدست بر مبنای فرهنگ غرب و جهانی سازی حقوق بشر به شیوه های غربی، راه به جایی نخواهد برد.

نمامیان و سهراب بیگ (1390) پژوهشی را با عنوان مبارزه با تروریسم؛ راهبردی مؤثر در تحقق صلح عادلانه جهانی انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که تروریسم در جهان، اگر چه با برخی از مسلمانان نیز پیوند خورده است، اما عامل اصلی آن تبعیض، بی عدالتی، ظلم و استثمار غرب در سطح جهانی بوده است که برخی افراد را به شیوه های آنومیک  و انحرافی کشانده است.[19]این مسأله هرگز به معنای توجیه تروریسم در جهان نیست، بلکه بر عکس، می توان آن را نتیجه ی عملکرد غرب و برخی از  عوامل منحرف و مستبد در سایر نقاط جهان و از جمله جهان اسلام دانست. با چنین برداشتی، می توان تروریسم جهانی را نوعی از سیاست جدید جهانی که برای سرکوب ملتهای بپا خاسته در برابر ظلم و استکبار واقعی به کار گرفته می شود، دانست.

طارمی (1390) پژوهشی را جهت بررسی فقهی اقدامات تروریستی در جوامع اسلامی انجام داد در این پژوهش پس از ذکر چهار مؤلفه مشترک اقدامات تروریستی (خشونت، تنش زایی و ارعاب، هدف نامشروع، فعل غافلگیرانه، مخفیانه و ظالمانه) از منر فقه، مشروعیت یا عدم مشروعیت آن مورد بررسی قرار گرفته است.[20]محاربه، فتک، غدر و بغی از جمله ابواب فقهی است که به این موضوع پرداخته است. پس از بررسی حکم اقدامات تروریستی علیه مسلمانان و کفار، این مسئله بررسی شده است که آیا ترور با اهداف مذهبی ـ که امروزه، غرب در صدد ترویج آن، میان مذاهب و فرق اسلامی است ـ در فقه، امری مشروع تلقی شده است یا خیر؟ سپس در پاسخ به هجمه های تبلیغاتی وسیعی که از سوی غرب با حربه تروریستی نشان دادن اسلام به سبب تجویز  عملیات استشهادی؛ مبانی و دلایل جواز عملیات استشهادی در فقه را بررسی نموده، به بررسی تفاوت آن با تروریسم انتحاری پرداخته شده است.[21]

[1] . ساعد، 1390: 201؛ کوشا و نمامیان، 1387: 234

[2] . افتخاری راد، امیر هوشنگ، (1383). «پست مدرنیسم و حقوق بشر»، در: حقوق بشر در جهان امروز (مجموعه مقالات)، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ نخست.

[3] . گلدوزیان و نمامیان، 1389: 188- 184.

[4] . بروجردی، آقاحسین طباطبایی (1380). منابع فقه شیعه، جلد 31، چاپ اول، قم، انتشارات فرهنگ.

[5] . نقدی، حجت (1375). حقوق بین الملل و مبارزه با تروریسم، پایان نامه ی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.

[6] . ساعد، 1390: 203-202

[7] . نمایان، 1388؛ 155ـ145

[8] . جلالی، محمود و امیر مقامی، (1389)، “روند جهانی شدن حقوق کیفری و تأثیر آن بر حقوق ایران”، فصلنامه حقوق (مجلة دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران)، شماره 7

[9] . دهشیری، محمدرضا (1390)

[10] . دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف (1383)

[11] . رضوی‌فرد، بهزاد (1390).

[12] . رمضانی‌فرانی، محمدعلی (1389).

[13] . داور، 1373

[14] . بشیر حسن (1390)، “بیداری اسلامی

[15] . رمضانی‌فرانی، محمدعلی (1389)

[16] . دهشیری، محمدرضا (1390)س

[17] . بریسک، آلیسون (1390)

[18] . توحیدی‌فرد، محمد (1380)

[19] . جاوید، محمدجاوید (1388)

[20] . جلالی، محمود و امیر مقامی، (1389)

عنوان                                                                                                                        صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات موضوع 2

1-1- مقدمه 3

2-1- اهمیت و ضرورت انتخاب موضوع 4

3-1- ادبیات یا پیشینه تحقیق 4

4-1- اهداف تحقیق 5

5-1- سوالات تحقیق 5

6-1- فرضیه‏های تحقیق 6

7-1- روش تحقیق 6

فصل دوم: موضوع شناسی 8

8

2-1-1- تعریف لغوی و اصطلاحی تعهد 9

2-1-1- 1-مفهوم عام تعهد 10

2-1-1-2-  مفهوم خاص تعهد 11

2-1-2- تفکیک تعهد از عقد 12

2 -1-3- ضمان 13

2-1-3-1-  ضمان درک 15

2-1-3-2-ضمان معاوضی 16

2-1-3-3-ضمان عهده 17

17

2-2-1- قانون 18

2-2-2- حاکمیت اراده 19

2-2-2-1- حاکمیت قوانین آمرانه بر قرارداد خصوصی 21

2-2-2-2- حاکمیت قرارداد خصوصی بر قوانین تکمیلی 22

22

2-3-1- طرفین تعهد 23

2-3-2- موضوع تعهد 25

2-4- اوصاف تعهد 26

2-4-1- قانونی یا قراردادی بودن تعهد 28

2-4-2- الزام آور بودن تعهد 29

30

2-5-1-  اقسام تعهد به اعتبار موضوع 31

2-5-1-1- تعهد مالی 31

2-5-1-2- تعهد غیر مالی 31

2-5-1-3- تعهد فعل 31

2-5-1-4- تعهد ترک فعل 32

2-5-1-5- تعهد به مال 32

2-5-1-6- تعهد به نفس 32

2-5-2- اقسام تعهد به اعتبار منشاء 33

2-5-2-1- تعهد عقدی 33

2-5-2-2- تعهد شرطی 33

2-5-2-3- تعهد ایقاعی 34

2-5-2-4- تعهد خارج از عقد 34

2-5-2-5- تعهد قانونی 34

فصل سوم: احکام ناظر بر مصادیق ضمانت در تعهد 36

37

1-3-1- مبنای حقوقی ضمان درک 43

1-3-2-قلمرو ضمان درک 44

1-3-2-1- ضمان درک و حق انتفاع 48

1-3-2-2- ضمان در ک و حق ناشی از رهن 49

1-3-2-3- ضمان درک و حقوق ناشی از اجاره 51

52

2-3-1- مبنای حقوقی ضمان معاوضی 53

2-3-2-  قلمروضمان معاوضی 56

64

3-3-1- مبنای حقوقی ضمان عهده 65

3-3-2- قلمروضمان عهده 67

71

4-3-1- ماهیت ضمانت نامه بانکی 74

4-3-2- مبنای ضمانت نامه بانکی 80

4-3-3- مصادیق ضمانت نامه بانکی 81

82

5-3-1-  مبنای ضمان در اسناد تجاری 83

5-3-2- ماهیت ضمان در اسناد تجاری 86

فصل چهارم: نتیجه‌گیری 92

منابع و مآخذ: 97

چکیده انگلیسی: 103

 

چکیده

بررسی موضوع عنوان شده مستلزم آنست که بدواً تعهد و ضمانت اجمالاً تعریف شود. تعهد را می‌توان به اختصار چنین تعریف کرد. تعهد رابطه حقوقی است که به موجب آن یک یا چند نفر در برابر یک یا چند نفر دیگر انجام یا عدم انجام عملی را به عهده می‌گیرند. تعریف عقد ضمان مطابق ماده 684 قانون مدنی چنین است. «عقد ضمان عبارتست از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد.» اگر تعریف ضمان منحصرا همین باشد که در ماده یاد شده بیان گردیده مسلماً عنوان ضمانت در تعهدات عنوانی بی‌حاصل است چون روشن است که تنها آن قسمت از تعهدات که مبتنی بر پرداخت مال بغیر است قابل ضمانت است و سایر تعهدات ضمانت پذیر نیست و تنها می‌تواند عنوان تبدیل تعهد به اعتبار متعهد پیدا کند ولی می‌دانیم علاوه بر تعریف فوق قانون مدنی به پیروی از فقهای امامیه نوع دیگری از ضمان را نیز پذیرفته است. و آن ضمان عهده مشتری و بایع نسبت به درک ثمن و مبیع است و ماده 697 ق.م مقرر داشته است «ضمان عهده از مشتری یا بایع نسبت به درک مبیع یا ثمن در صورت مستحق للغیر در آمدن آن جایز است.» آنچه در این پژوهش مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته، ابتدا به تعریف واژگان تخصصی پرداخته ، در ادامه احکام ناظر بر مصادیق ضمانت در تعهد تشریح ، سپس به ضمان عهده، ضمان درک، ضمان معاوضی و تحلیل فقهی و حقوقی ماده 387 قانون مدنی صورت گرفته و در نهایت به موضوع بررسی ماهیت ضمانت و نقش آن‌ها در ضمانت‌های بانکی در حقوق ایران پرداخته، نویسنده به این نتیجه رسیده که فقها در مورد ضمان عهده مجبور شده‌اند که از مبنای خود در سایر موارد یعنی نقل ذمه به ذمه دست بردارند و به گونه‌ای ضم ذمه به ذمه را بپذیرند، پذیرفتن ضم ذمه در این گونه موارد و مسئول دانستن بیش از یک نفر، هیچ اشکال عقلی و یا نقلی به وجود نمی‌آورد بنابراین لزومی ندارد که ما خود را در چارچوب عهده ضمان درک مبیع و ثمن محدود سازیم بلکه می‌توانیم آنرا در تمام ضمان تعهدات تعمیم و جاری سازیم.

واژگان کلیدی: ضمان، ضمان دَرَک، ضمان عهده، ضمانت‌های بانکی، تعهد.

 

 

  فصل اول: کلیات موضوع

در فصل اول هدف آشنایی خواننده با موضوع مورد تحقیق می باشد لذا بر آنیم اهمیت مسأله مورد تحقیق و چهارچوب نظری را مشخص نموده و با روش منطقی و هدف دار موضوع مورد تحقیق را تحلیل نماییم.

 

 

1-1- مقدمه

در ماده 684 قانون مدنی در تعریف عقد ضمان آمده است: «عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه‌ی دیگری است به عهده بگیرد».آنچه که از مفاد این ماده استنباط می شود گویای آن هست که ضمانت در خصوص دیون مورد پذیرش قرار گرفته یعنی آن قسمت از تعهدات که مبتنی بر پرداخت مال به غیر است قابل ضمانت می باشد و سایر تعهدات ضمانت پذیر نیست. لکن قانونگذار در ماده 697 در بحث ضمان عهده ماده ای را وضع نموده است که به موجب آن «ضمان عهده از مشتری یا بایع نسبت به درک مبیع یا ثمن در خصوص مستحق للغیر در آمدن آن جایز است». مطابق ماده 362 قانون مدنی یکی از تعهداتی که بر بایع و مشتری قرار داده شده ضمان درک مبیع است. بایع متعهد است در صورت مستحق للغیر در آمدن مبیع، ثمن را به مشتری مسترد نماید. فقه امامیه و قانون مدنی ایران این تعهد را قابل ضمانت دانسته . اکنون مسأله‌ی قابل طرح این است، آیا خصوصیتی در ضمان عهده درک مبیع یا ثمن وجود دارد که قانونگذار یا فقهای امامیه به اعتبار همان خصوصیت ضمانت عهده را در این مورد پذیرفته اند و در سایر تعهدات به دلیل فقدان این خصوصیت ضمانت منتفی است، یا آنکه این حکم قابل تعمیم و تسری نسبت به همه ی تعهدات است و قانونگذار به عنوان مثال از ضمان عهده، ضمان درک مبیع و ثمن یاد نموده است. به همین علت و به دلیل عدم تحقیق و بررسی از سوی جامعه‌ی حقوقی و مجهول بودن این موضوع، ضمانت در تعهدات به عنوان موضوع رساله انتخاب گردیده است تا با بررسی مبانی ضمان عهده ی درک مبیع و ثمن به این سؤال اساسی و راه گشا پاسخ داده شود که آیا ضمانت در تعهدات با عنوان یک قاعده‌ی عمومی قراردادی قابل پذیرش هست یا خیر؟

اهداف تحقیق                                        13

فرضیات تحقیق                                   14

تعاریف عملیاتی متغیرها                              14

فصل دوم :                                                                                                                 16

یادگیری خلاق                                     17

تحریک نیمکره های مغز                               19

گسترش دامنه فعالیت مغز                                 21

حافظه                                      23

شناخت حافظه                                    24

حافظه در تشبیه                                     24

حافظه و عضله                                   25

حافظه و انبار                                  25

تفاوت های فردی در صفات اجتماعی مختلف                    26

« فهرست مطالب »

عنوان                                                                                                                                                    صفحه

ارتباط و مکالمه                                     28

مبادلات کلامی                                     29

آفرینندگی                                      31

توانایی ها آفریننده                                    33

ویژگی های افراد آفریننده                               34

آفرینندگی و هوش و استعداد تحصیلی                       36

روش آموزش آفرینندگی                                36

فصل سوم :                                                                                                                 43

 روش تحقیق                                      44

جامعه                                      46

حجم  نمونه                                      47

ابزار گردآوری اطلاعات                               48

داده های خام نمرات اجتماعی و انزوا و خلاقیت                    49

نمودار شماره 1 فراوانی کودکان منزوی و اجتماعی              51

نمودار پراکنش                                   56

 

 

« فهرست مطالب »

عنوان                                                                                                                                                    صفحه

فصل چهارم :                                                                                                              59

تحلیل یافته ها                                  60

تحلیل نموداری یافته ها                              62

تحلیل استنباطی یافته ها                                63

تحلیل آلفای کرونباخ                                    64

اعتبار و روایی ابزار گردآوری اطلاعات                        65

فصل پنجم :                                                                                                                68

 نتیجه گیری                                         69

محدودیت ها و مشکلات تحقیق                           72

پیشنهادات                                      75

ضمائم و پیوست ها (خلاقیت تورنس)                      77

منابع و مأخذ                                        92

 

فصل اول :

 ø مقدمه

ø  کلیات (طرح مساله)

ø   اهمیت و ضروت تحقیق

ø  اهداف تحقیق

 ø  فرضیات تحقیق

ø  تعاریف عملیاتی  

 

مقدمه :

 خلاقیت اصطلاح و واژه اغی است که امروزه در محافل علمی و آموزشی و دانشگاهی و کارگاهی و حتی اذهان عموم مردم کاربرد فراوانی دارد.

فراوانی این کاربرد و استفاده از این اصطلاح به موقعّیت فعلی و رشد و ترقّی و پیشرفت جامعه، مربوط می شود. البته این بدان معنی نیست که در سال های گذشته خلاقیت وجود نداشته است زیرا زمینه های پیشرفت و توسعه و رشد و تعالی در عرصه های مختلف که امروزه شاهد هستیم در گذشته پی ریزی شده است.

اما آنچه که در حال حاضر احساس می شود یک نیاز عام و عمومی است ولی در گذشته این اصطلاح و واژه بصورت خاص در میان عدّه ای از فرهیختگان و نخبگان مشهود بود. زیرا این عدّه خاص در دانشگاه ها و مراکز علمی کارهای بدیع و نو خلق می کردند ولی امروزه شاهد خلاقیت بسیار جدید و بدیع یک کارگر ساده در کارخانه یا یک کشاورز در تولید یک محصول خاص یا یک گاودار در تربیت و اصلاح نژاد یک دام و یا یک معلّم در ابداع روش جدید تدریس و مطالعه و یا یک تولید کننده در تولید قطعات صنعتی و یا یک خانه دار در طرز استفاده از مواد غذایی و حفظ و نگه داری از آنها هستیم. و این امر در هر حال حاضر باعث توجّه عده زیادی از دسته های مختلف شغلی و عملی هم شده است.

خلاقیت بیانگر فرآیندی است که طی آن درک کامل و همه جانبه از یک موضوع پدیده و بازیابی آن در درک زوایای ناپیدا و کشف روابط میان مفاهیم و تجزیه و تحلیل داده ها در فضایی از ابداع و نوجویی بوجود می آید (شجری 1379)

تعریف کلی خلاقیت شامل عناصر و پارامترهای چندی است که اولاً خلاقیت یک فرآیند و جریان است و در ضمن در طی فرایند اطلاعات و آگاهی کامل از موضوع که به درک کامل اشاره شده وجود دارد در کنار این آگاهی کامل بازیابی و بازشناسی همه فرایند پدیده یا موضوع در ذهن همراه با زوایا و عناصر مجهول و کشف روابط آن و نیز تجزیه و تحلیل داده ها در هر بخش در انگیزه و فضایی از ابداع و اختراع امر خلاقیت را محقق می سازد.

در این گزارش که به موضوع خلاقیت پرداخته ایم به مقایسه این امر در میان کودکان اجتماعی و منزوی حدود سنی 8 ساله اقدام شده است، هر چند از همان آغاز پاسخ این سئوال روشن است که خلاقیت کودکان انزوا طلب و اجتماعی چگونه است؟ ولی باید غافل نبود که گاهی کودکان انزوا طلب اتفاقاً به دلیل خلاقیت و در فکر فرو رفتن به خاطر موضوعی منزوی شده اند و باید دقت کافی بعمل آید که در این تحقیق به زمینه های این موارد اشاره شده است.

«کلیات»

رمز خدا در میان آوایی رسا و زمزمه ای پنهان نهفته است.

(ابن عربی)

بگوید روان گر زبان بسته شد                       بنالد جان گر تنت خسته شد

(فردوسی)

آنچه یک دیدن کند ادراک آن                         سال نتوان نمودن با بیان

(مولوی)

هدف از آوردن این سه مضمون بسیار ژرف  عمیق از سه قلّه و سرافراز تاریخ و ادبیات و عرفان ایران و در واقع جهان این است که خوانندگان این ذهنیت را از ذهن خود خارج کنند که انزوا و گوشه گیری همیشه مترادف و هماهنگ با حقارت و گوشه گیری محض و فراز از حقیقت و پناه بردن به درد و الم و خیالات خود و در کل فرار از خود و جامعه است.

گاهی انزوا و فاصله گرفتن از جمع و کنره جویی از گروه و جمع بی اثر و ناخالق هدفی بدنبال دارد که از هزار فریاد و سکوت رساتر و ارزشمندتر است و باید در درک و شناخت انزوا گرایی و گوشه گری کودکان و نوجوانان کمال دقت و توجه و حساسیت را نشان بدهیم زیرا ممکن است در تعبیر و تفسیر گوشه گرایی کودکان با تمرکز و اعتماد به نفس به خود و توجه به مجهولات محیط اطراف دچار اشتباه و دگرونی شویم.

کودکان دوره ابتدائی بخصوص حدود سنی 8 ساله عموماً در کلاس دوم ابتدائی قرار دارند. و از لحاظ روانی چون بتازگی از محیط و جو خانواده و گروه عاطفی نخستین جدا و به گروه مدرسه نیز الحاق شده اند. دارای حساسیت ها و ظرافت های عاطفی و شناختی و احساسی خاصی هستند. (قنادان 1375 ص ، 25).

اصولاً طبق نظریات مختلف روان شناختی بخصوص نظریه عقالانی پیاژه دارای طرحواره های رفتاری (حسی – حرکتی) سریع و قابل رشد هستند (پیاژه 1371 ص، 125) و کودکان با خزانه فراوان طرح های رفتاری وراثتی بدنیا آمده و پس از دو سال توانایی عمل متقابل با دنیای بی واسطه اشیاء و مردمان را به گونه ای کارآمد کسب می کند.

کودک دارای طرحواره هایی است که او را در دستیابی به اشیاء و کارگری آنها در میل به هدف های خویش یاری می بخشد. طفل همچنین به تجربۀ اشیاء به منظور نیل به فهم عملی و ویژگی های آن می پردازد. این تجربه ها اگر چه مفید هستند امّا جملگی آنها به امور عینی یعنی اشیای حاضر در حوزۀ ادراکی کودک محدود می شوند مثلاً کودک برای پایین آوردن بادکنکی از سقف و دین چوب از آن برای پایین آوردن بادکنک استفاده کند اما از روابطی که میان اشیای خارج از حوزه دیداری او وجود دارند تصوری ندارد. و طفل فقط توانایی عملی بر اشیای را دارد که مستقیم در حوزۀ ادراکی او قرار گرفته است که در اواخر دو سالگی فرایندهای شناختی ذهنی نوین در کودک آغاز می شود.

یکی از جنبه های فهم رشد شناختن ظهور کنش علامتی است که اشاره به توانایی هایی دارد که از دو تا چهار سالگی در کودک پدیدار می شود مثلاً کودک می تواند نمادی از یک شی را به جای شی دیگر که قبلاً دیده و هم اکنون از نظر غایب است تصور کند برای مثال دوچرخه ای که قبلاً دیده و هم اکنون از نظر غایب است یا نماد یک چوب به جای دوچرخه عملی دوچرخه سواری را تجربه و تقلید می کند.

در مرحله 7 تا 10 و یازده سالگی همکاری ابتدایی در شخصیت کودک پدیدار می گردد و کودک درک بهتری از قواعد بازی پیدا می کند. در حالیکه معلوماتش درباره ی بازی کامل نشده است. درباره قواعد بازی به چیرگی رسیده است. و برای یادگیری سایر قواعد بازی هم کوشش می کند. و در این سنین با همبازی وهم سن خود همکاری و هم رقابت می کند. این همکاری با همباز ی خود بر سر مجموعه ای از قواعد است که در چهارچوب آن بازی را ادامه می دهند. و این همکاری بدان معنی نیست که یک یا چند کودک یک یا چند کودک را یاری می کنند تا به هدف مشترکی برسند. بلکه رقابت برای آن است که هر کودک برای برنده شدن خود تلاش می کند و در عین حال به یک چهارچوب موافقی در بازی پایبند است. و چون در سایر زمینه ها مثل کلک زدن و تزویر به حد کمال نرسیده است بازی با آرامش و توافق ادامه پیدا می کند. (پیاژه 1371 ص، 163)

پیاژه معتقد است که در کودکان 4 تا 5 سالگی قواعد و قوانین ثابت و مقدس هستند ولی در حدود 9 تا 10 سالگی در عین احترام به قواعد و مقررات درکی از تغییرات در قواعد بازی پیدا می کنند. این مسئله در این تحقیق بسیار مهم است زیرا این مرحله است که کودک در واقع نوعی جرأت و ادراکی از تغییر در قواعد و قوانین پیدا می کند که به مسئله خلاقیت و موضوع این گزارش مربوط می شود. (پیاژه 1371 ص، 165).

پس به بعضی دلیل از نظر ساخت شخصیتی کودکان تا سنسن 5 سالگی عموماً فاقد ایجاد و رفرم در قواعد و بازی ها و اطلاعات هستند ولی پس از این سالها و حدود سال های 8 و 9 سالگی این درک در کودکان شکل می گیرد که در برخی از موارد می توانند قواعد بازی و تغییر در شناخت ها را بوجود آورند. که اصطلاح پیاژه در دین زمینه عبور از مطلق گرایی است. زیرا تا این زمان فکر می کرد که این بازی که پدرش برای آنها طراحی کرده یک بازی مطلق و پدرش آدم عجیب و اعجوبه ای است که این بازی را طراحی و به آنها یاد داده است اما پس از این دوره و آغاز سنین 8 تا 10 سالگی این صفت و ویژگی در اثر افزایش معلومات و تجربه های عینی و بار وراثتی به امکان تغییر و تبدیل قوانین و مقررات در امور وجود دارد.

ویژگی کودکان خلاق :

کودکان تیز هوش و با استعداد کسانی هستند که توانمدیهای قابل توجهی در عملکرد کنش های هوشی نشان میدهند. این کودکان به طور بالفعل یا بالقوه در یک یا چند زمینه از خود برجستگی خاصی نشان می دهند (غلامعلی افروز 1373 ص، 190).

1 ) توانایی در هوش عمومی

2 ) استعداد خاص تحصیلی

3 ) تفکر خلاق یا مولّد

4 ) توانایی رهبری

5 ) هنرهای تجسمی و نمایشی

6 ) توانایی روانی – حرکتی

بر اساس تعریف ترمن کسانی که از بهرۀ هوشی دو انحراف معیار بالای میانگین (100) باشند تیز هوش هستند – به عبارت دیگر آن دسته از کودکانی که بر اساس آزمون هوشی عمومی (استنفرد – ینیه) (گنجی 1373).بهره هوشی آنها 132 یا بالاتر باشد تیز هوش قلمداد می شوند.

ویژگی های رفتاری کودکان خلاق

1 ) کمال جویی

2 ) شدت و عکس العمل سریع

ویژگی های عمومی کودکان و دانش آموزان خلاق و تیز هوش : (افروز 1373 ص، 197).

1 ) برخورداری از بهرۀ هوشی بالاتر از متوسط (100)

2 ) برجستگی خاص در یادگیری و یادسپاری و یادآوری مطالب

3 ) حافظه قوی : مطالب مورد علاقه را با سرعت و دقت خارق العاده فرا می کیرند.

4 ) پر انرژی بودن : غالباً نیاز کم تری به خواب دارند.

5 ) قدرت تخیل : اغلب این کودکان همبازی های خیالی هم دارند.

6 ) کنجکاوی : دوست دارند سئولات فراوان و پیچیده مطرح کنند.

7 ) ارائه پاسخ های پیچیده : در پاسخ سعی می کنند به زمینه های پیچیده و بدیع رو آورند.

8 ) درک سریع روابط بین عناصر و پدیده های مختلف

9 ) گستردگی خزانه بغات

10 ) سلامت کلامی : نسبت به همسالان از قدرت و سلامت روانی کلامی بالاتری برخوردارند.

11 ) خوش خلقی.

12 ) گستردگی دامنه علایق

13 ) گستردگی دامه توجه

14 ) قدرت تفکر انتزاعی

15 ) سازماندهی تازه از اطلاعات دریافتی

16 ) حساسیت فوق العاده

17 ) کمال جویی

18 ) علاقمندی نسبت به دیگران

19 ) قدرت رهبری و تمایل به نظارت

20 ) تمیزی و توجه به ظاهر فیزیکی و بهداشت

 

کودکان و دانش آموزان انزوا طلب :

بر خلاف دانش آموزان خلاق و بااستعادا دانش آموزان منزوی و گوشه گیر دارای صفات و ویژگی های زیر هستند.

1 ) از لحاظ هوشی در سطوح مختلف وپراکنده قرار دارند زیرا دانش آموز با استعداد هم ممکن است منزوی وگوشه گیر باشد.

2 ) از لحاظ میدان تحرک و حوزه فعالیت رفتاری کاهش نرخ رفتاری بخصوص در بازی و شرکت در گروه را دارند.

3 ) علاقه و انگیزه ای به یادگیری مطالب جدید ندارند.

4 ) دارای فراوانی ارتباط کلامی و غیرکلامی بسیار اندک هستند.

5 ) معمولاً از یک عقده و گره خلقی یا جسمانی یا اجتماعی در رنج هستند.

6 ) این قبیل کودکان از لحاظ شخصیتی کم رو و خجالتی و معمولاً دارای اضطراب در برقراری ارتباط هستند.

7 ) در برنامه ریزی هفتگی و کلاسی و درسی دچار ضعف هستند.

8 ) به امور و فعالیت های فردی و نظافتی کم اهمیت هستند.

9 ) در مورد موارد و مسایل جدید نه تنها رغبت نشان نمی دهند بلکه با نوعی بی میلی و گریز از آن فرار می کنند.

10 ) هیچ اهمیتی به پیشرفت ها و موفقیت های همسالان نمی دهند.

اهمیت و ضرورت مسأله :

در همهی صفات و ویژگی های ذکر شده پذیرش خویشتن یک اصل جدای ناپذیر است. (شاکتی کواین 1383 ص، 111).

زیرا اگر کودکی با داشتن صفات 20 گانه خودش را قبول نداشته باشد اصولاً معنی و مفهوم خلاقیت زیر سئوال می رود.

در دنیای امروزه و جهان معاصر پرورش و آموزش کودکانی با اصفات و ویژگی های خلاق وکارآمد برای پیشبرد اهداف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی نظامی و … یک امر لازم و بلکه واجب است.

تنها مسئه ای که در این تحقیق همانطور که در مقدمّه نیز به آن اشاره گردید این است که محققان و صاحب نظران و اندیشمندان بخصوص درباب تصمیم و تربیت در تمیز و تفکیک کودکان منزوی و انزوا طلب واقعی از کودکانیکه فقط بخاطر تمرکز و توجه و ایجاد تخیل خلاقیت و تجزیه و تحلیل امور و عناصر پدیده ها به خود پناه می برند دقت لازم را مبذول دارند.

زیرا التقاط و عدم تفکیک کدکان خویش دار و خود مدار با کودکان و دانش آموزان منزوی و گوشه گیر خود باعث بروز مشکلات دیگری می شود.

 

 

اهداف تحقیق :

هدف های عمده و اساسی در این پژوهش عبارتند از :

شناسایی و شناخت عناصر و ویژگی های دانش آموزان انزوا طلب

شناسایی و شناخت عناصر و ویژگی های دانش آموزان اجتماعی

شناسایی و تجزیه و تحلیل عناصر موضوعی خلاقیت

مقایسه عناصر خلاقیت در هر دو گروه

اهداف جزئی :

در تحقق اهداف کلی بالا لاجرم به موضوعات و عناصر زیر باید توجه کنیم :

1 ) میزان برقراری ارتباط دانش آموزان با سایر همسالان و اعضای خانواده

2 ) میزان موفقیت دانش آموزان در امور تحصیل

3 ) بررسی نوع شخصیت کودکان با استفاده از پرسشنامه ها و تست ها یا مشاهده

4 ) آزمون و برگزاری آن در میان دو گروه از حیث خلاقیت