در کشور ما با توجه به حجم بالای پروژه­های عمرانی که در سال­های اخیر آغاز شده­اند و مشکلات مدیریت که اغلب منجر به تاخیر در بهره برداری از این پروژه­ها می­گردد ضرروت انجام تحقیقات کاربردی جهت بررسی همه جانبه انواع مختلف قراردادهای ساخت با توجه به امکانات و شرایط خاص کشورمان کاملاً مشهود است. اینگونه تحقیقات در کشور ما در آغاز راه است و هنوز مسیر طولانی تحقیقاتی و شمار زیادی پژوهش در این زمینه لازم است تا درک روشن و استخراج استانداردهای ملی را بدنبال داشته باشد.
در این پژوهش سعی گردیده ابتدا روش­های متداول مدیریت و اجرای پروژه ها به لحاظ مشخصه­ها و نقاط ضعف و قوت آنها معرفی شده، و سپس ویژگی­های روش «طرح و ساخت» بررسی و جنبه­های عملی آن در پروژهای عمرانی مورد ارزیابی قرار گیرد.
در روش «طرح و ساخت» انجام فعالیت­های طراحی نهایی، تدارک، اجرا و راه­اندازی به عهده پیمانکار (طراح-سازنده) گذاشته می­شود. بدین ترتیب کارفرما ریسک و مسئولیت خود را کاهش داده و آنرا بیشتر متوجه پیمانکار می­سازد، در این روش هماهنگی بین تیم طراح و سازنده بالا رفته و یکپارچگی پروژه حفظ می­شود، ضمن آنکه امکان انجام همزمان طراحی و اجرا فراهم شده و زمان اجرای پروژه کاهش می­یابد.
1-2- موضوع و هدف تحقیق
روش «طرح و ساخت»[1] در سال­های اخیر محبوبیت زیادی برای اجرای پروژه­های بزرگ عمرانی در کشورهای توسعه یافته بدست آورده است. این روش امتیازات خاصی به کارفرمایان عرضه می­دارد و می­توان انتظار داشت که در آینده و تحت یک بستر مناسب به عنوان روش مطلوب اجرای پروژه­های عمرانی مورد نظر قرار گیرد.
در ایران با توجه به اینکه نظام فنی اجرایی جدید طرح­های عمرانی، مرحله تهیه طرح­ها (مطالعات شناسایی تا پایان طراحی اولیه) را از مرحله اجرای طرح­ها (انجام طراحی تفصیلی و اجرایی، عملیات اجرایی) بصورت کاملاً مشخص تفکیک کرده است، بنابراین برای تحقق نظام مذکور می­بایستی شرایط جدیدی سازگار با آن تدارک دیده شود.
روش اجرای طرح و ساخت در مقایسه با روش متعارف بیشتر با این فرایند هماهنگی داشته و در نظام مذکور هم به استفاده از این روش توصیه شده است.
بنابراین بررسی همه جانبه و عمیق روی ضرورت استفاده از این روش و نیز کارایی آن در اجرای پروژه­های عمرانی، در قالب یک کار تحقیقی می­تواند قدم مثبتی در جهت شناخت این روش باشد. هدف از انجام این تحقیق آن است که ضمن مشخص شدن خصوصیات روش و طرح و ساخت، دامنه کاربرد

 آن در انواع پروژه­ها و محدودیت­هایی که برخی انواع پروژه­ها برای استفاده از این روش بوجود می­آورند مشخص شده، و نیز با بررسی مسائل و مشکلاتی که این روش به همراه خواهد داشت، سعی شود راهکارهایی برای بهبود کارایی آن ارائه گردد. این تحقیق می­تواند آگاهی لازم را به کارفرمایانی که قصد انتخاب روش طرح و ساخت را دارند ارائه گردد. این تحقیق می­تواند آگاهی لازم را به کارفرمایانی که قصد انتخاب روش طرح و ساخت را دارند ارائه داده و نیز پیمنکارانی که قصد ورود به بازار طرح و ساخت را دارند یاری دهد. همچنین می­تواند کمک موثری در جهت تدوین استانداردهای ملی برای این روش باشد.

1-3- اهمیت تحقیق و سابقه آن
همانگونه که بیان شد روش طرح و ساخت به عنوان یک روش مناسب برای اجرای پروژه­های عمرانی در کشورهای توسعه یافته مطرح بوده و در نظام فنی و اجرایی جدید طرح­های عمرانی در ایران نیز در نظر گرفته شده و استفاده از آن توصیه شده است.
با توجه به اندک بودن تجربه عملی در استفاده از این روش در ایران و نیز فقدان تحقیقات کافی در این زمینه، ضرورت این تحقیق دانشگاهی کاملا مشهود بوده و می­تواند زمینه و بسترهای لازم برای تحقق تحولات جدید در نظام فنی و اجرایی که در جهت بهبود فرآیند انجام پروژه­ها و حفظ سرمایه­های ملی کشور می­باشد را فراهم آورد.
1-4- سئوالات اصلی تحقیق
در طی این پژوهش تلاش خواهد شد که به سئوالات زیر پاسخ داده شود:
1) ویژگی­های روش «طرح و ساخت» چیست و مزایا و معایت آن کدامند؟

• جایگاه روش طرح و ساخت در بین روش­های متداول قراردادی برای اجرای پروژه­ها چیست؟
• مزایا و معایت روش طرح و ساخت در مقایسه با سایر روش­های قراردادی کدامند؟
• مشخصه روش طرح و ساخت نسبت به روش­های دو عاملی چیست؟
• نقش و وظایف گروه­های مختلف درگیر در پیمان­های طرح و ساخت چه تفاوت هایی با روش متعارف دارد؟

2) سابقه و کاربرد روش«طرح و ساخت» در کشورهای توسعه یافته و ایران چگونه بوده است؟

• ضرورت استفاده از روش­های طرح و ساخت در اجرای پروژه­های عمرانی ایران از کجا ناشی شده است؟
• چه تفاوت­هایی بین روش طرح و ساخت در اجرای پروژه­های عمرانی ایران با مفاهیم نظری این روش وجود دارد؟

3) انتخاب روش طرح و ساخت به چه ترتیبی و تحت چه معیارهایی صورت می­گیرد

• تصمیم­گیری در مورد انتخاب روش قراردادی اجرای پروژه­های عمرانی به چه ترتیبی انجام می­گیرد؟
• چه نوع محدودیت­هایی در رابطه با نوع پروژه، برای استفاده از روش طرح و ساخت وجود دارد؟
• چه نوع معیارهایی می­تواند برای انتخاب روش طرح و ساخت مدنظر قرار بگیرد؟

4) معیارهای موثر در بهبود عملکرد و کارایی پروژه­های طرح و ساخت چیست؟
سئوالات اصلی تحقیق
در طی این پژوهش تلاش خواهد شد به سئوالات زیر پاسخ داده شود:
1) ویژگی­های روش «طرح و ساخت» چیست و مزایا و معایب آن کدامند؟

• جایگاه روش «طرح و ساخت در بین روش­های متداول قراردادی برای اجرای پروژه­ها چیست؟
• مزایا و معایب روش طرح و ساخت در مقایسه با سایر روش­های قراردادی کدامند؟
• مشخصه روش طرح و ساخت نسبت به روش­های دو عاملی چیست؟
• نقش و وظایف گروه­های مختلف درگیر در پیمان­های طرح و ساخت چه تفاوت­هایی با روش متعارف دارد؟

2) سابقه و کاربرد روش «طرح و ساخت» در کشورهای توسعه یافته و ایران چگونه بوده است؟

• ضرورت استفاده از روش طرح و ساخت در اجرای پروژه های عمرانی ایران از کجا ناشی شده است؟
• چه تفاوت­هایی بین روش طرح و ساخت در اجرای پروژه­های عمرانی ایران با مفاهیم نظری این روش وجود دارد؟

3) انتخاب روش طرح و ساخت به چه ترتیبی و تحت چه معیارهایی صورت می­گیرد؟

• تصمیم گیری در مورد انتخاب روش قراردادی اجرای پروژه­های عمرانی به چه ترتیبی انجام می­گیرد؟
• چه نوع محدودیت­هایی در رابطه با نوع پروژه، برای استفاده از روش طرح و ساخت وجود دارد؟
• چه نوع معیارهایی می­­تواند برای انتخاب روش طرح و ساخت مد نظر قرار بگیرد؟

4) معیارهای موثر در بهبود عملکرد و کارایی پروژه­های طرح و ساخت چیست؟

• میزان مطالعات انجام شده­ای که باید مبنای کار پیمانکار طرح و ساخت قرار بگیرد چه تاثیری در عملکرد و کارایی این نوع پروژه­ها دارد؟