چکیده:

امروزه در سازمان‌های بزرگ سیستم‌های اطلاعاتی و برنامه‌های کاربردی، نقش تعیین­­کننده‌ای در مدیریت راهبردی، مدیریت ‌منابع، عملکرد بهینه سازمان و… ایفا می‌کنند. از این­رو برنامه‌های کاربردی متعدد، با کاربردها و کارکردهای گوناگون و متفاوت در بستر عملیاتی شعب متفاوت سازمان‌ها به صورت توزیع‌شده به­وجود آمده­­است، از طرفی کاربران بسیاری اعم از مشتریان، پیمانکاران، شرکای‌تجاری و کارمندان مختلف در واحدهای گوناگون ستادی و صفی سازمان وجود دارند که با توجه به جایگاه، مسئولیت و وظایف خود می‌بایست مخاطب یک یا چند برنامه‌ی‌کاربردی شوند و به طبع تولید­کننده و یا استفاده­کننده­ از داده‌ها و اطلاعات آن‌ها باشند. بنابراین به وجود آوردن یک سیستم مدیریت متمرکز بر روی کانال­های ارتباطی مدرن مانند خطوط تلفن، موبایل، اینترنت، شبکه‌های ماهواره‌ای و غیره جهت دسترسی به سیستم مرکزی مستلزم یک نظام اشتراکی است.

راهکار پیشنهادی به­عنوان یک دروازه یکپارچه­کننده مسیر ورود و اعمال مکانیزم­های سرویس‌دهی به خواسته‌های کاربران از طریق یک کانال واحد می‌باشد که ویژگی‌های موجود در سیستم‌­عامل‌های تحت­وب و مفاهیم و قابلیت‌های مطرح در رایانش ابری این راه‌حل را قادر به انجام این عمل می‌نماید. همچنین راهکار پیشنهادی، موجب یکپارچگی در سطح واسط‌کاربری و کنترل­دسترسی شده و با بهره‌گیری از یک سکو به عنوان سرویس می­تواند به­عنوان یک لایه یکپارچه­­کننده بر روی سیستم­های جزیره‌ای سازمان قرار گرفته و بخصوص در مواقعی که ارتباط میان آنها برای انجام یک خواسته ضرورت دارد، درخواست­های مشتری را به­صورت صحیح و کنترل شده مدیریت نماید.

در ادامه ابتدا به بررسی ادبیات موضوع در چند حوزه مفاهیم اولیه سیستم­های اطلاعاتی، رایانش ابری و سیستم­عامل تحت­وب پرداخته و سپس کارهای انجام شده در این زمینه ­ها را بررسی می­نماییم. در فصول آتی رویکرد مورد استفاده در تحقیق مطرح شده و سپس راهکار پیشنهادی را ارائه می­دهیم. نهایتا راهکار پیشنهادی در قالب یک مطالعه موردی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و از دیدگاه­های مناسب ارزیابی شده است. و در ادامه نتایج تحقیق و کارهای آتی بیان شده است.

مقدمه

به­وجود آوردن یک سیستم مدیریت متمرکز بر روی کانالهای ارتباطی مدرن مانند خطوط تلفن، موبایل، اینترنت، شبکه‌های ماهواره‌ای و غیره جهت دسترسی به سیستم مرکزی مستلزم یک نظام اشتراکی است[1].

این­ راه‌حل به­عنوان یک دروازه امن، یکپارچه­کننده مسیر ورود و اعمال مکانیزم­های سرویس‌دهی به خواسته‌های مختلف کاربران از طریق یک کانال واحد می‌باشد، که ویژگی‌های موجود در سیستم‌عامل‌های تحت­ وب و مفاهیم و قابلیت‌های مطرح در رایانش ابری، ما را قادر به انجام این عمل می‌نماید. همچنین این راه‌حل، به واسطه‌ی استفاده از چهارچوب واسط‌کاربر ExtJS در سیستم‌عامل‌ تحت وب موجب یکپارچگی در سطح واسط‌کاربری و کنترل دسترسی شده و با بهره‌گیری از یک سکو به عنوان سرویس که می‌تواند با در بر­گرفتن تطبیق­دهنده­های مناسب در لایه ارتباط با سیستم مرکزی یا مجموعه سیستم‌های فرعی، به­عنوان یک لایه یکپارچه­کننده بر روی سیستم­های جزیره‌ای سازمان قرار گیرد.

این راه‌حل همچنین برای کلیه سازمان­هایی که تمایل دارند برنامه‌های کاربردی و سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه‌ای در اختیار داشته باشند و از طریق کانال­های متفاوت به ارائه خدمات و ایجاد روابط­ اطلاعاتی با مشتریان بر روی سیستمهای اطلاعاتی خود بپردازند، کمک شایانی می­نماید.

از مزایای آن می­توان، به حداقل رساندن نیاز به تغییرات در سیستم­های مرکزی، دریافت خدمات یکسان از طریق هر کانال صرف نظر از اینکه مشتری در کدام یک از سیستم­های مرکزی تعریف شده باشد، افزایش امنیت، بهبود مدیریت اطلاعات، دسترس­پذیری از هر نقطه مکانی به برنامه‌های کاربردی، دسترسی یکپارچه کاربران به برنامه‌های کاربردی، ایجاد یک واسط‌کاربری کاربرپسند و واحد و … را نام برد [3].

ساختار این پایان­نامه بدین شرح می­باشد که در بخش‌دوم به تعاریف تکنولوژی‌ها و مفاهیم مرتبط مورد استفاده خواهیم پرداخت، در بخش‌سوم تعریف

 مسئله و ضرورت موضوع را بیان خواهیم کرد، در بخش‌چهارم اشاره‌ی کوتاهی به روش‌های یکپارچه­سازی سیستم‌های اطلاعاتی می‌نماییم، در بخش‌پنجم معماری راه‌حل پیشنهادی را تشریح کرده و هریک از اجزای آن را شرح می‌دهیم و در انتها نتیجه‌گیری از مطالب بیان­شده خواهیم داشت.

1-2 طرح مسئله

امروزه اکثر سازمانها بیش از هر زمان دیگری دریافته­اند که صرفاً تکیه و اعتماد به اهرم­های رقابتی سنتی کافی نبوده و مفاهیمی مثل سرعت و انعطاف­پذیری در رقابت، نمود قابل توجهی پیدا کرده و نگرش به سمت ارائه محصولات بهبود­ دهنده محصولات موجود در سازمان ، تغییر کرده است.

قابلیت‌های مورد انتظار: با عنایت به مطالب فوق وجود یک سیستم‌عامل‌تحت­وب سازمانی با قابلیت‌ها و اهداف زیر، ضروری به نظر می‌رسد:

• ایجاد یک رابط‌گرافیکی یکپارچه برای کلیه برنامه‌های کاربردی سازمان.
• دارای قابلیت دسترس‌پذیری در بستر شبکه‌های گسترده‌ای مانند اینترنت.
• ایجاد فضایی جهت مدیریت و دسترسی امن به داده‌های سازمانی کاربران و با قابلیت اطمینان بالا.
• امکان ایجاد و ارائه برنامه‌های کاربردی به عنوان سرویس مبتنی بر رایانش ابری و سازگار با سیستم‌عامل‌تحت وب سازمان.
• امکان تامین امنیت برنامه‌های کاربردی مبتنی بر رایانش ابری در سطح بستر.
• امکان اعمال کنترل‌ دسترسی یکپارچه به کلیه برنامه‌های کاربردی موجود در سازمان.
• ارائه حداکثر ویژگی‌های کارکردی برنامه‌های ‌کاربردی‌سنتی از طریق سیستم‌عامل‌تحت وب سازمان.
• امکان ایجاد یکپارچگی در سطح داده با برنامه‌های کاربردی سنتی سازمان.
• امکان برقراری ارتباط و تعامل با برنامه‌های کاربردی که با بسترهای‌ متفاوت ایجاد شده و در آینده به سازمان افزوده خواهند شد، مطابق پروتکل‌های ارتباطی استاندارد.

محدودیت‌ها و موانع: باید به دقت به این نکته توجه کرد که برای حل این مسئله مشکلات تحمیل شده باعث محدود شدن بازه‌ی انتخاب راه­حل­های موجود می‌شود که عبارتند از [4]:

• ناهمگونی سیستم­ها از لحاظ تکنولوژی ساخت و نوع بانک اطلاعاتی.
• در دسترس نبودن کد منبع و یا بالا بودن هزینه و زمان تغییر در نرم­افزار.
• عدم دسترسی به یک یا چند سیستم اطلاعاتی سازمان از طریق بستر شبکه .

1-3 سابقه تحقیق

با عنایت به این موضوع که سیستم عامل تحت وب‌ سازمانی برآیندی از تکنیک‌های گوناگون با کاربردهای متفاوت جهت ایجاد این راه‌حل می‌باشد، قبل از هرچیز آشنایی با هر یک از این تکنولوژی‌ها، جهت درک بهتر مطالب این مقاله مناسب به‌نظر می‌رسد.

رایانش ابری

• تعریف رایانش ابری

موسسه ملی فناوری و استانداردها (NIST) رایانش ابری را اینگونه تعریف می‌کند: «رایانش ابری مدلی است برای فراهم کردن دسترسی آسان بر اساس تقاضای کاربر از طریق شبکه به مجموعه‌ای از منابع رایانشی قابل تغییر و پیکربندی (مثل: شبکه‌ها، سرورها، فضای ذخیره‌سازی، برنامه‌های کاربردی و سرویس‌ها) که این دسترسی بتواند با کمترین نیاز به مدیریت منابع و یا نیاز به دخالت مستقیم فراهم‌کننده سرویس به سرعت فراهم شده یا آزاد (رها) گردد.»[5]

مدل‌های استقرار رایانش ابری

• ابر خصوصی زیرساخت ابری تنها برای یک سازمان کار می‌کند و ممکن است توسط خود سازمان یا شرکتی دیگر مدیریت شود، نیز می‌تواند درون یا بیرون سازمان جای بگیرد.
• ابر گروهی زیرساخت ابری بین چند سازمان به اشتراک گذاشته شده و یک گروه مشخص که وظیفه‌ایی مشترک (مثل: ماموریت، نیازهای امنیتی، سیاست‌گذاری و ملاحضات قانونی) دارند را پشتیبانی می‌کند. این ابر می‌تواند توسط این سازمان‌ها یا یک شرکت دیگر مدیریت شود، همچنین می‌تواند درون یا بیرون سازمان جای بگیرد.
• ابر عمومی زیرساخت ابری برای عموم یا برای دسته بزرگی از مشتریان در دسترس است و مالک آن سازمانی است که این خدمات ابری را می‌فروشد.
• ابر آمیخته زیرساخت ابری آمیزه‌ای است از دو یا بیشتر ابر (خصوصی، گروهی یا عمومی) که هر کدام ویژگی‌های یکتای خود را نگه می‌دارند ولی بوسیله‌ی فناوری‌های استاندارد شده یا انحصاری که داده‌ها و برنامه‌های کاربردی را جابه­جاپذیر (پرتابل) می‌کند به یکدیگر وصل شده‌اند.

سیستم‌عامل‌تحت وب

• تاریخچه سیستم عامل تحت وب

پروژه سیستم عامل­های تحت وب و همچنین کلمه “WebOS” برای اولین بار در یکی از دانشگاه برکلی آغاز شد. اولین سیستم عامل تحت وب توسط برنامه نوسان سوئدی طراحی شد. بعد­ها برنامه نویسان حرفه ای جاوااسکریپت و DHTML جهان به این پروژه ملحق شدند و این پروژه گسترش یافت تا اینکه سیستم عامل­هایی مانند سیستم عامل­های روی کامپیوتر­های شخصی و با سرعت بالا را بر روی گر­ها به نمایش در آورد[6].

• تعریف سیستم عامل تحت وب

سیستم عامل مجازی در حال اجرا در داخل گر است که به کاربران اجازه دسترسی به برنامه ها و اطلاعات و تنظیمات و میزکار خود را از طریق اینترنت و با استفاده از یک گر وب از هر کامپیوتری میدهد. می توان گفت که این نوع سیستم عامل قابل انطباق با هر نوع پلت فرم ارائه شده می باشد. سیستم عامل در سمت سرور قرار میگیرد و کاربر توسط گر از طریق اینترنت و با استفاده از پروتکلهایی مانند HTTP و FTP اتصال برقرار میکند[6].