مقدمه

از آنجا که اهمیت حقوق خانواده بر هیچ کس پوشیده نیست باید گفت که اهمیت این موضوع وقتی مشخص می گردد که این امر خطیر با عقود و ایقاعات نیز همراه می گردد . موضوع بحث ما در این پایان نامه بشرطیت رشد در نکاح اختصاص دارد که از دیر باز مورد اختلاف فقها بوده است و البته لازم به یادآوری است که موضوع یادشده بعنوان یکی از نظریات درجه دوم فقهی است . البته از لحاظ اعتبار و طرفدار , چه این امر با توجه به سوابق تاریخی آن در قبل از اسلام و بعد از اسلام بدرستی مشخص می گردد که تا چه حدی مورد اختلاف بوده است و بدین جهت روایات متفاوتی در این خصوص وجود دارد .

حال با توجه به اهمیت نهاد حقوقی اذن در میان اعمال حقوقی یک جانبه, در عمل میبینیم که قانون مدنی تنها به بیان برخی از احکام و آثار آن اکتفا نموده است و امتیاز آنرا از نهاد های حقوقی دیگر تبیین نموده است و برخی تعارضات همچنان در قانون مدنی وجود دارد به گونه ای که قانون مدنی بارها اذن و اجازه را بجای یکدیگر بکار میبرد بنابراین بررسی حقوقی و فقهی مسئله اعتبار اذن ولی در ناکح و تاثیر رشد در آن میتواند تا حدود زیادی به روشن شدن جایگاه واقعی آن در جامعه کمک کند .

اما سوالاتی که در این تحقیق با آنها روبرو هستیم از این قرارند:

1-.آیا برای صحت عقد نکاح رشد لازم است یا خیر ؟

2-.رشد دختر چه تاثیری در لزوم یا عدم لزوم اذن ولی خواهد داشت و صلاحیت پدر برای اذن دادن چگونه قابل احراز است ؟

اهداف تحقیق

تبیین جایگاه اذن ولی در نکاح رشیده

مطالعه تطبیقی اختیار دختر در نکاح در فقه شیعه و اهل تسنن

استفاده دانش پژوهان دانشگاه , حوزه های علمیه و دیگر طالبان علم

  ضرورت تحقیق

اهمیت و ضرورت آشنایی با نظام حقوق زن از دیدگاه اسلام با توجه به نقش و کارکرد اساسی و مهم ایشان در جامعه از یک سو وبا مد نظر قرار دادن تغییرات و پیشرفت های حاصل شده در نظام های قضایی کشور های متمدن و ضرورت ایجاد تغییرات در قوانین اسلامی از سوی دیگر , مشخص می شود , تا بتوان در پرتو این تحقیقات و مناظرات و مباحث مبتنی بر اصول حقوقی و موازین فقهی به الگوی کارآمدی دست یابیم .

مشکلات و موانع

از آنجایی که مجموعه حاضر اولین پایان نامه و نوشته ای ایست که به زبان فارسی به این موضوع می پردازد , و از کمبود منابع کتابخانه ای غنی متاثر است , لذا از دانش پژوهان , اساتید و دانشجویان استدعا دارم که با دید بزرگوارانه و سعه صدر به این رساله بنگرند و از تذکر خطاها و کاستی ها دریق نورزند .

شیوه تحقیق

برای مطالعه و بررسی هر موضوعی از روشهای متعددی می توان استفاده نمود . نگارنده با استفاده از منابع کتبخانه ای بصورت فیش برداری از مطالب مربوطه اقدام به جمع آوری , جرح و تعدیل آن نموده است . روش تحقیق در این پایان نامه , بیشتر روش توصیفی است گرچه در پاره ای موضوعات روش تحلیلی نیز بکار خواهد رفت و آراء وحدت رویه و موضوعات مطروحه در دادگاه ها استفاده خواهد شد .

گفتار اول) مفهوم رشد

     در كتب متعددی كه به توضیح و تعریف واژه «رشد» پرداخته اند تعابیر مختلفی در مورد آن به كار برده اند ولی با اندك تاملی در آن ها به خوبی می توان دریافت كه تمامی آن ها به یك معنی اشاره دارند هر چند تعابیر ممكن است متفاوت باشد.

بعضی رشد را چنین تعریف كرده اند:

     وقوع تدریجی یك پدیده خاص در جهت كمال كه در دو جهت كمی و كیفی صورت می پذیرد.[1]

     رشد از نظر زیست شناسان به معنی تغییرات تدریجی در جهت كمال كمی از قبیل وقوع تغییرات بدنی (افزایش قد، وزن، نمو استخوان ها و…) و در علم روان شناسی علاوه بر جنبه كمی از نظر كیفی نیز بررسی می شود.

     و رشد كیفی در روان شناسی در سه جنبه «رشد شناختی، رشد اجتماعی و رشد عاطفی» مورد بحث قرار گرفته است.

     رشد شناختی: تغییراتی است كه در ادراك، تفكر، و حل مساله ایجاد می شود.

     رشد اجتماعی: بر تغییراتی اطلاق می شود كه در روابط با دیگران پیش می آید.

     رشد عاطفی: شامل تغییراتی است كه در احساسات و گرایش ها ایجاد می شود.

     در قرآن كریم (همانطور كه در مباحث آتی ذكر خواهیم كرد) رشد، مفهوم خیلی عمیق تری دارد و گونه های دیگری از رشد كه در مقابل واژه های گمراهی و ضلالت[2]، ضرر و زیان و شرّ[3] است به كار رفته، بنابراین رشد می تواند معنا و تعریف گسترده تری پیدا كند.

     و نیز در تعریف رشد گفته شده كه: رشد عبارتست از قدرت انتخاب خیر از شر، صلاح از فساد و هدایت از ضلالت، و با توجه به آیات قرآن روشن است كه این تعریف با الهام از آیات قرآن ذكر شده است.

     حال با توجه به معانی كه ذكر شد اگر بخواهیم رشد را به مفهوم عام خودش كه شامل همه انواع رشدها در همة موارد بشود تعریف كنیم باید بگوئیم:

     «رشد یعنی این­كه انسان شایستگی و لیاقت اداره و نگهداری و بهره­برداری از سرمایه­ها و امكانات مادی و یا معنوی را كه به او سپرده می­شود داشته باشد».

     «انسان در هر ناحیه از نواحی از زندگی كه حكم یك شأن و وسیله­ای را دارد، شایستگی اداره و نگهداری و بهره­برداری از آن را داشته باشد، چنین شخصی در آن كار و در آن شأن «رشید» است، حال آن چیز هر چه می­خواهد باشد، همة آن چیزها و اشیائی كه وسایل و سرمایه­های زندگی هستند. سرمایه به مال و ثروت انحصار ندارد. مردی كه ازدواج می­كند، خود ازدواج و زن و فرزند و كانون خانوادگی وسایل و به تعبیر دیگر سرمایه­های زندگی او هستند، شوهر برای زن و زن برای شوهر حكم سرمایه را دارد».[4]

بند الف) مفهوم لغوی رشد

     در كتاب­های لغت معانی متعددی برای واژه «رُشْد» ذكر كرده­اند كه می­توان از مجموع آن­ها یك معنای واحد و جامعی را بدست آورد.

در قاموس­اللغه:[5] چنین آمده است

[1] عباسقلی زاده، محبوبه، مقاله (بلوغ در نه سالگی، قول مشهور)، مجله فرزانه، دوره دوم، شماره 6 (به نقل از كتاب بلوغ دختران تدوین مهدی مهریری، ص274).

[2] سوره بقره آیه 256: (لاَ إكْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَبَیَّنَ الرُشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَن یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُوْمِن بِاللهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَی لاَ انفِصامَ وَ لَهَا وَ اللهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).

[3] سوره جن آیه 10: (وَ اَنَّا لاَ نَدْرِی اَشَرُّ اُرِیَد بِمِن فِی الاَرْضِ اَمْ اَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَداً).