1-8-مشکلات پیش روی…………………………………………………………………………………….. 8

1-9-اهداف مشخص تحقیق………………………………………………………………………………… 8

1-10-جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق…………………………………………………………. 9

1-11- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………. 9

1-12- تقسیم مطالب ………………………………………………………………………………………….9

فصل دوم – ادبیات و پیشینه تحقیق………………………………………. 10

2-1- مفاهیم……………………………………………………………………………………………………. 11

2-1-1-تعاریف واژه ها…………………………………………………………………………………….. 11

2-1-1-1-غایب مفقود الاثر………………………………………………………………………………. 12

2-1-1-2-مفهوم موت و اقسام آن……………………………………………………………………… 15

2-1-2- مفهوم غیبت ………………………………………………………………………………………..16

2-1-2-2- علل ایجاد مفهوم حقوقی غیبت…………………………………………………………. 19

2-2-پیشینه فقهی موضوع………………………………………………………………………………… 21

2-2-1- پیشینه فقهی مربوط به امور مالی غائب………………………………………………….. 24

2-2-2- پیشینه فقهی مربوط به امورغیرمالی……………………………………………………….. 33

فصل سوم:آثارغیر مالی صدور حکم موت فرضی………………………………………… 36

3-1-طلاق زوجه مفقود……………………………………………………………………………………. 37

3-2 -عده زوجه………………………………………………………………………………………………. 45

3-3-حضانت اولاد…………………………………………………………………………………………… 47

3-4- ازدواج دختر غائب ……………………………………………………………………………………48

3-5- غیبت زوجه…………………………………………………………………………………………….. 49

3-6- بازگشت غایب………………………………………………………………………………………… 50

3-6-1-  بازگشت مفقود بعد از ازدواج زوجه…………………………………………………….. 55

3-6-2- معلوم شدن وفات شوهر غائب در خلال عده وفات……………………………….. 57

فصل چهارم-آثار مالی صدور حکم موت فرضی………………………… 59

4-1-تقسیم سهم الارث غائب ………………………………………………………………………….60

4-2-نفقه زوجه غائب مفقود الاثر…………………………………………………………………….. 62

4-3-  مهریه زوجه غائب………………………………………………………………………………….. 63

فصل پنجم:آیین رسیدگی به صدور حکم موت فرضی…………………….. 65

5-1- اقدامات دادگاه قبل از صدور حکم موت فرضی………………………………………….. 66

5-1-1- نصب امین برای اداره اموال غائب…………………………………………………………. 70

5-1-2-دادن اموال به  تصرف موقت ورثه………………………………………………………….. 80

5-2-اقدامات دادگاه بعد از صدور حکم موت فرضی…………………………………………… 88

5-2-1-  صدور حکم موت فرضی……………………………………………………………………. 91

5-2-2-  نحوه رسیدگی دادگاه…………………………………………………………………………… 96

5-2-3- غیابی یا حضوری بودن حکم موت فرضی……………………………………………. 100

5-2-4- قابل پژوهش یا فرجام بودن حکم موت فرضی……………………………………… 105

5-2-5- بازگشت غایب و  الغای حکم موت فرضی…………………………………………… 109

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 110

پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………….. 115

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………….. 117

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 123

چکیده

غیبت غائب مفقودالاثر از قدیم مورد توجه فقهای امامیه و حقوق دانان قرار گرفته است. این پایان نامه آثار حقوقی ای که غیبت غائب مفقودالاثر بر حقوق مالی و غیر مالی وی می گذارد را مورد بررسی قرار می دهد. مطابق قانون مدنی غائب مفقودالاثر به شخصی گفته می شود که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد. در صورت غیبت غائب، دختر او می تواند بدون اذن او  ازدواج کند.اگر غائب پس از وقوع طلاق و قبل از انقضاء مدت عده مراجعت نماید نسبت به طلاق حق رجوع دارد ولی بعد از انقضاء مدت مزبور حق رجوع ندارد. غایب كسی است كه از غیبت او مدت نسبتا طولانی گذشته و در طول آن مدت هیچ خبری از او نرسیده باشد.چنانچه غایب قبل از غیبت برای اداره اموال خود ترتیب اطمینان بخشی داده و شخصی را به عنوان امین تعیین كرده باشد، شخص اخیر موظف به اداره امور او خواهد بود اما چنانچه غایب برای اموال خود امینی تعیین نكرده باشد یا امینی كه تعیین نموده به عللی صلاحیت خود را از دست داده باشد، در آن صورت با اعلام ورثه، دادستان یا هر ذی نفع دیگری مانند طلبكار، از طرف دادگاه شخص صالحی به عنوان امین تعیین می گردد.دادگاه مستقر در حوزه آخرین اقامتگاه غایب، صلاحیت رسیدگی به امور او را خواهد داشت. چنانچه غایب در خارج از كشور غایب شده باشد، دادگاه آخرین اقامتگاه او در ایران صلاحیت رسیدگی به امور او را دارد و اگر غایب در ایران فاقد اقامتگاه یا محل سكونت باشد، دادگاه اقامتگاه ورثه او صلاحیت رسیدگی دارد. چنانچه ورثه نیز در ایران اقامتگاهی نداشته باشند، دادگاه محلی كه اموال غایب در آن حوزه موجود است صلاحیت رسیدگی به امور غایب را دارد و هر گاه تابعیت غایب مشكوك باشد، وی تابع مقررات راجع به تبعه ایران است.

واژگان کلیدی: آثار حقوقی، حکم، موت فرضی، غائب مفقود الاثر.

فصل اول-کلیات تحقیق

1-1-مقدمه

بعد از این که مفقود الاثر بودن غایب محرز شد، برای حفظ و اداره‌ی اموالش، امینی به وسیله‌ی دادگاه تعیین خواهد شد. قبل از تعیین امین، قانونگذار حفظ و نظارت اموال غایب را بر عهده‌ی دادستان قرار داده است. بنابراین دادستان یا نماینده‌ی او باید اقدامات لازم برای حفظ اموال غایب را به عمل آورد؛ مثلاً آنها را مهر و موم کند، اموال ضایع شدنی را بفروشد و طلب غایب را وصول نماید.هر گاه غایب مفقود الاثر در خارج از ایران اموالی داشته باشد، حفظ و نظارت اموال مزبور تا تعیین امین به عهده‌ی مأمورین کنسولی خواهد بود و وظایف و اختیارات آنان همان است که برای دادستان‌ها مقرر شده است. قانونگذار برای جلوگیری از حیف و میل اموال غایب، تعیین شخص مورد اعتمادی را به عنوان امین پیش بینی نموده است. برابر با ماده‌ی 1012 ق.م: «اگر غایب مفقود الاثر برای اداره اموال خود تكلیفی معین نكرده باشد و كسی هم نباشدكه قانوناً حق تصدی امور او را داشته باشد محكمه برای اداره اموال او یك نفر امین معین می‌كند و تقاضای تعیین امین فقط از طرف مدعی العموم و اشخاص ذی نفع در این امر قبول می‌شود.»قانونگذار به دادگاه اختیار داده که از امینی که تعیین می‌کند ضامن بگیرد یا تضمینات دیگری اخذ نماید تا هرگاه امین در حفظ اموال غایب تقصیر کند یا اموال او را حیف و میل نماید، جبران خسارت وارده ممکن باشد.

کسی که در زمان غیبت غایب عملاً متصدی امور او بوده است در تعیین امین برای غایب بر دیگران مقدم خواهد بود. (ماده‌ی 132 ق.ا.ح) به علاوه در تعیین امین، وراث غایب بر دیگران مقدم هستند مشروط بر این که حاضر به دادن ضامن یا تضمین دیگر مطابق نظر دادگاه باشند. (ماده‌ی 1014 ق.م) .ماده‌ی 126 قانون امور حسبی به دادگاه صلاحیت‌دار برای نصب امین و ماده‌ی 114 ق.ا.ح به غایب مفقود الاثری که در خارج از ایران اموالی دارد اشاره کرده است.

1-2-علت انتخاب موضوع

با توجه به این که انسان همیشه و در تمام دوران درصدد تلاش برای تامین نیازها و خواسته های خود بوده است و سعی در تامین ضروریات زندگی خود داشته، همین امر موجب شده رسیدن به این هدف ، خود فعالیتهای متفاوتی را انجام دهد. به عنوان مثال برای این که شغل و درآمد مناسبی داشته باشد، گاهی مجبور است دور از خانه و کاشانه خود مشغول فعالیت شود.عامل دیگری که انسان را به دور شدن از محل سکونت خود سوق می دهد، مسافرت های علمی و گردشی و ورزشی می باشد. بنابراین یکی از مواردی که موجب می شود خانواده و بستگان و نزدیکان فرد مدتی از او بی خبر باشند، همین سفرهاست. اما گاهی همین سفرها می تواند به هر دلیل سبب مفقود شدن مسافر گردد و گاهی هم ممکن عامل های دیگر غیر از مسافرت باعث شود بستگان کسی مدت ها هیچ اطلاعی از زنده بودن یا نبودن او در دست نباشد.

در کشور ما با شروع جنگ تحمیلی، عامل جنگ باعث شد تعداد مفقودین بیشتر شده و از حیات و یا ممات بسیاری از رزمندگان، در آن زمان خبری نداشته باشیم. بنابراین حمایت حقوقی از این اشخاص، پیش شرط ضروری تحقق هدف اصلی قانونگذار یعنی نظم اجتماعی است. علاوه بر این تمام اشخاص برای داشتن روابط مشروع و منطقی با دیگران نیازمند حمایت قانونی می باشند. لذا در ایران قانون مدنی 1307 و اصلاحات بعد آن در ماده 1011 لغایت 1030 و همچنین قانون امور حسبی مصوب 2 تیر ماه 1319 و اصلاحات بعد آن از ماده 126 لغایت ماده 161 را به بیان احکام حقوقی غائب مفقودالاثر اختصاص داده اند. البته چند ماده نیز در قانون مدتی در باب طلاق و ارث وجود دارد که به مساله غائب مفقودالاثر می پردازد.

1-3- بیان مساله اساسی