وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
دانشگاه سوره
دانشکده هنر
پایان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد صنایع دستی
گرایش پژوهش هنرهای سنتی
عنوان پایاننامه
بررسی ساختار و تزئینات اُرسی در معماری دورهی قاجار
استاد راهنما:
دکتر عبدالکریم عطار زاده
استاد مشاور:
مهدی امرایی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
هنر دوره قاجار، جایگاه ویژهای در میان ادوار هنری ایران داشته که با توجه به شرایط خاص اجتماعی و گسترش روزافزون تعاملات سیاسی و فرهنگی با کشورهای خارجی، بخصوص اروپا بوجود آمده و ضمن نگهداری خصوصیات هنرهای سنتی، پذیرای ویژگیهای فرهنگی بیگانه نیز بوده و بدین ترتیب هنری تلفیقی با تفکری دو سویه سامان یافته که نمود آن در بیشتر آثار باقی مانده از این دوره، بهخصوص معماری و تزئینات وابسته به آن مشهود است. اُرسی از جمله آرایههای چوبی است که میتوان آن را در زمره شاخصترین جلوههای هنر سنتی ایران به شمار آورد که با توجه به جایگاه ویژه نور و نورگیرها در بناهای ایران، در دورههایی خاص از مهمترین عناصر کاربردی و تزئینی معماری محسوب شده و ساختار و تزئینات آن، به تَبَع شرایط حاکم، دستخوش تغییراتی گردیده که موضوع و روند این پایاننامه در راستای شناسایی تغییرات فوق میباشد. نوع پژوهش از نظر هدف، بنیادی و بر اساس ماهیت و روش، تاریخی-توصیفی است. روش گردآوری مطالب بصورت کتابخانهای و میدانی و با استفاده از منابع مدون موجود و هم چنین مراجعه حضوری در بناها و عکسبرداری از آثار بوده است. بررسیها حاکی از آن است که با گسترش روابط ایران و اروپا، تغییراتی در ساختار و تزئینات این عناصر پدید آمده و موجب گرایش نقش ارسیها از سمت نقوش هندسی به سوی نقوش اسلیمی و نیز استفاده از نقش مایههای طبیعتگرا گردیده، که با دورههای قبل متفاوت بوده است.
واژگان کلیدی:دوره قاجار، تزئینات معماری، هنرهای چوبی، پنجرههای اُرسی
|
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
چکیده
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………1
فصل یک: کلیات پژوهش
1-1-بیان مسئله………………………………………………………………………………………………..5
1-2-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………..5
1-3-سوًالات تحقیق…………………………………………………………………………….6
1-4-فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………6
1-5-روش تحقیق………………………………………………………………………………………….7
1-6-پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………..7
1-7-جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………15
1-8-محدودیتهای تحقیق……………………………………………………………………………….15
فصل دوم: مبانی نظری
2-1-تاریخچه بهره گیری از چوب در ایران………………………………………………………………17
2-2-نور و انواع نورگیرها در معماری ایران………………………………………………………………23
2-2-1-روزن…………………………………………………………………………………………….24
2-2-2-شباک……………………………………………………………………………………………………26
2-2-3-جامخانه………………………………………………………………………………………….26
2-2-4-هورنو………………………………………………………………………………………………..27
2-2-5-روشندان…………………………………………………………………………………………….28
2-2-6-در و پنجره………………………………………………………………………………………..29
2-2-7-فخرومدین…………………………………………………………………………………………30
2-2-8-بالکانه……………………………………………………………………………………………….31
2-2-9-فَریز و خُووَن……………………………………………………………………………………32
2-2-10-باجه…………………………………………………………………………………….33
2-2-11-پاچلاقی………………………………………………………………………………….33
2-2-12-گُلجام……………………………………………………………………………………33
2-2-13-پاچنگ……………………………………………………………………………………………….34
2-2-14-چشم گاوی……………………………………………………………………………………..34
2-2-15-اُرسی………………………………………………………………………………………………..34
2-3- تعریف ارسی…………………………………………………………………………………35
2-3-1-واژه شناسی ارسی در فرهنگ نامه ها…………………………………………………..35
2-3-2- تاریخچه ارسی در جهان و ایران………………………………………………………………..37
2-3-3- ساختار ارسی……………………………………………………………………43
2-3-3-1- چهارچوب…………………………………………………………………..43
2-3-3-2- وادار……………………………………………………………………………………………..44
2-3-3-3- روکوب…………………………………………………………………………………….44
2-3-3-4- پاخور یا آستانه………………………………………………………………………………………44
2-3-3-5- کتیبه یا پاتاق…………………………………………………………………..45
2-3-4- انواع کتیبه……………………………………………………………………………………45
2-3-4-.1-پاتاق بسته و غیر نورگیر…………………………………………………………..45
2-3-4-2- پاتاق جدا از چهارچوب درکها و نورگیر……………………………………………………….46
2-3-4-3- پاتاق نورگیر، مشبک و متصل به چهارچوب………………………………………………………46
2-3-5-لنگه یا دَرَک……………………………………………………………………………………….48
2-3-6-گل میخ……………………………………………………………………………………………49
2-3-7-چفته ریزه…………………………………………………………………………………………49
2-3-8-دستگیره…………………………………………………………………………………………..50
2-4-اهم تزئینات مورد استفاده در ارسی…………………………………………………………………..52
2-4-1-منبت………………………………………………………………………………………………….52
2-4-2- مشبک…………………………………………………………………………………….53
2-4-3-گره چینی…………………………………………………………………………………..54
2-4-4-پارچه بری………………………………………………………………………………………………..55
2-4-5-قواره بری و اسلیمی بری……………………………………………………………………………..56
2-4-6-معرق……………………………………………………………………………………………………..57
2-4-7- خاتم کاری…………………………………………………………………………………………….58
2-4-8-آینه کاری…………………………………………………………………………………………..58
2-4-9-نقاشی لاکی روغنی……………………………………………………………………………59
2-4-10-استفاده از شیشه های سفید و رنگی……………………………………………………61
2-4-11-نقاشی پشت شیشه……………………………………………………………………………63
2-4-12- خوشنویسی…………………………………………………………………………………….64
2-4-13-گچبری…………………………………………………………………………………………65
فصل سوم:ساختار و تزئینات ارسی در معماری دوره قاجار
3-1-تاریخچه ای پیرامون سلسله قاجار…………………………………………………………………68
3-1-1-هنر دوره قاجار………………………………………………………………………………………….71
3-1-2- معماری دوره قاجار……………………………………………………………………………………..72
3-2-ارسی در معماری دوره قاجار……………………………………………………………………………..75
3-3-بررسی ساختار عناصر سازنده ارسی در دوره قاجار……………………………………….83
3-3-1- چهارچوب …………………………………………………………………………………………83
3-3-2- وادار…………………………………………………………………………………………………85
3-3- 3-روکوب ……………………………………………………………………………………………87
3-3-4- گل میخ …………………………………………………………………………………………..89
3-3-5- خروسک……………………………………………………………………………………………….91
3-3-6- ساختار پاشنه یا آستانه…………………………………………………………………92
3-3-7- ساختار لنگه یا دَرَک………………………………………………………………………………………..95
3-3-7-1- ابعاد لنگه ها……………………………………………………………………………………….123
3-3-7-2-ایمنی درک ها در ارسی……………………………………………………………………….126
3-3-8- ساختار کتیبه یا پاتاق…………………………………………………………………………128
3-3-8-1-پاتاق بسته و غیر نورگیر…………………………………………………………………………129
3-3-8-2-پاتاق جدا از چهارچوب درک ها و نورگیر………………………………………………….131
3-3-8-3-پاتاق نورگیر و متصل به چهارچوب………………………………………………………………………..134
3-3-8-3-1-کتیبه های صاف…………………………………………………………………………139
3-3-8-3-2-کتیبه های قوس دار………………………………………………………………………146
الف)کتیبه های قوس دار با دور دایره……………………………………………………………….149
ب)کتیبه های قوس دار با دور بیضی یا گهواره ای………………………………………………..151
ج)کتیبه های قوسی تیزه دار یا جناغی…………………………………………………………………… 151
چ)کتیبه های با قوس کلیل……………………………………………………………………………….153
3-4-بررسی تزئینات(طرح و نقش) در ارسیهای دوره قاجار……………………………………….155
3-4-1-طرح هندسی…………………………………………………………………………………………….157
3-4-2-طرح غیر هندسی…………………………………………………………………………………..159
3-4-3-طرح نوشتاری یا خوشنویسی………………………………………………………………….160
3-4-4-طرح های تلفیقی…………………………………………………………………………………160
3-5-تزئینات آستانه(پاشنه) در ارسیهای دوره قاجار:……………………………………………………………………..165
3-6-تزئینات لنگه ها در ارسیهای دوره قاجار………………………………………………………………………………..171
3-7-تزئینات کتیبه در ارسیهای دوره قاجار ………………………………………………………………………………….190
3-7-1-تزئینات در ارسی با کتیبه چهارگوش(مستطیل شکل)……………………………………………………….193
3-7-2-تزئینات در ارسی با کتیبه قوس دار…………………………………………………………………………………….202
3-7-3-تزئینات در ارسی با کتیبه جناغی……………………………………………………………………………………… 209
3- 7-4-تزئینات درکتیبه ارسی، با قوس کلیل………………………………………………………………………………..212
فصل چهارم:بررسی تحلیلی ساختار و تزئینات ارسی های دوره قاجار در مقایسه با ارسی های( دوره های زند، افشار و صفوی)
4-1- ویژگیهای ساختاری و تزئینی ارسیها در دوره قاجار……………………………………………………………217
4-2- ویژگیهای هنر و معماری در دوره های صفویه، افشار و زندیه …………………………………………….227
4-2-1-نقوش هندسی…………………………………………………………………………………………..236
4-2-2- نقوش غیرهندسی………………………………………………………………………………..239
4-2-2-1-نقوش گیاهی……………………………………………………………………………………239
4-2-2-2-نقوش حیوانی……………………………………………………………………………………239
4-2-2-3-نقوش انسانی، افسانه ای، نمادین و خوشنویسی………………………………………….240
4-3-علت ادامه نیافتن ارسی سازی در بناها…………………………………………………………………241
نتیجه گیری……………………………………………………………..243
فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………..248
فهرست منابع تصویر……………………………………………………………………………………….253
چکیده انگلیسی
مقدمه
با شروع سلطنت قاجار و هم زمان با گسترش روابط اروپاییان با ایران و وقوع مناقشات ایران با کشورهای روس و انگلیس، شکستهای پی در پیِ نظامی، سبب عقد قراردادهایی جهت جبران این ناکامیها شد که، در نهایت شکستهای سیاسی را نیز بدنبال داشت. جهت چارهجویی این امر مهم و در پی فراگیری علم و تکنولوژی غرب، شاهد نفوذ اجتماعی و فرهنگی اروپائیان و ایجاد تحولات گسترده در ارکان نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران هستیم. تحولاتی که با تغییر نحوه نگرش به فرهنگ گذشته و هم چنین جهان پیش رو، بنیانهای هنری را نیز در ایران متأثر ساخت. وجوه دوگانه فرهنگ در جامعه، سبب دوگانگی درونی هنرمند و در نتیجه، دوگانگی هنر ایران
برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید