وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

دانشگاه سوره

دانشکده هنر

پایان نامه تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد صنایع دستی

گرایش پژوهش هنرهای سنتی

عنوان پایان‌نامه

بررسی ساختار و تزئینات اُرسی در معماری دوره‌ی قاجار

استاد راهنما:

دکتر عبدالکریم عطار زاده

استاد مشاور:

مهدی امرایی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده: هنر دوره قاجار، جایگاه ویژه­ای در میان ادوار هنری ایران داشته که با توجه به شرایط خاص اجتماعی و گسترش روزافزون تعاملات سیاسی و فرهنگی با کشورهای خارجی، بخصوص اروپا بوجود آمده و ضمن نگهداری خصوصیات هنرهای سنتی، پذیرای ویژگی­های فرهنگی بیگانه نیز بوده و بدین ترتیب هنری تلفیقی با تفکری دو سویه سامان یافته که نمود آن در بیشتر آثار باقی مانده از این دوره، به­خصوص معماری و تزئینات وابسته به آن مشهود است. اُرسی از جمله آرایه­های چوبی است که می­توان آن را در زمره­ شاخص­ترین جلوه­های هنر سنتی ایران به شمار آورد که با توجه به جایگاه ویژه­ نور و نورگیرها در بناهای ایران، در دوره­هایی خاص از مهمترین عناصر کاربردی و تزئینی معماری محسوب شده و ساختار و تزئینات آن، به تَبَع شرایط حاکم، دستخوش تغییراتی گردیده که موضوع و روند این پایان­نامه در راستای شناسایی تغییرات فوق می­باشد. نوع پژوهش از نظر هدف، بنیادی و بر اساس ماهیت و روش، تاریخی-توصیفی است. روش گردآوری مطالب بصورت کتابخانه­ای و میدانی و با استفاده از منابع مدون موجود و هم چنین مراجعه حضوری در بناها و عکس­برداری از آثار بوده است. بررسی­ها حاکی از آن است که با گسترش روابط ایران و اروپا، تغییراتی در ساختار و تزئینات این عناصر پدید آمده و موجب گرایش نقش ارسی­ها از سمت نقوش هندسی به سوی نقوش اسلیمی و نیز استفاده از نقش­ مایه­های طبیعت­گرا گردیده، که با دوره­های قبل متفاوت بوده است. واژگان کلیدی:دوره قاجار، تزئینات معماری، هنرهای چوبی، پنجره­های اُرسی

 

فهرست مطالب

عنوان شماره صفحه

چکیده

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………1

فصل یک: کلیات پژوهش

1-1-بیان مسئله………………………………………………………………………………………………..5

1-2-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………..5

1-3-سوًالات تحقیق…………………………………………………………………………….6

1-4-فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………6

1-5-روش تحقیق………………………………………………………………………………………….7

1-6-پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………..7

1-7-جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………15

1-8-محدودیت­های تحقیق……………………………………………………………………………….15

فصل دوم: مبانی نظری

2-1-تاریخچه بهره گیری از چوب در ایران………………………………………………………………17

2-2-نور و انواع نورگیرها در معماری ایران………………………………………………………………23

2-2-1-روزن…………………………………………………………………………………………….24

2-2-2-شباک……………………………………………………………………………………………………26

2-2-3-جامخانه………………………………………………………………………………………….26

2-2-4-هورنو………………………………………………………………………………………………..27

2-2-5-روشندان…………………………………………………………………………………………….28

2-2-6-در و پنجره………………………………………………………………………………………..29

2-2-7-فخرومدین…………………………………………………………………………………………30

2-2-8-بالکانه……………………………………………………………………………………………….31

2-2-9-فَریز و خُووَن……………………………………………………………………………………32

2-2-10-باجه…………………………………………………………………………………….33

2-2-11-پاچلاقی………………………………………………………………………………….33

2-2-12-گُلجام……………………………………………………………………………………33

2-2-13-پاچنگ……………………………………………………………………………………………….34

2-2-14-چشم گاوی……………………………………………………………………………………..34

2-2-15-اُرسی………………………………………………………………………………………………..34

2-3- تعریف ارسی…………………………………………………………………………………35

2-3-1-واژه شناسی ارسی در فرهنگ نامه ها…………………………………………………..35

2-3-2- تاریخچه ارسی در جهان و ایران………………………………………………………………..37

2-3-3- ساختار ارسی……………………………………………………………………43

2-3-3-1- چهارچوب…………………………………………………………………..43

2-3-3-2- وادار……………………………………………………………………………………………..44

2-3-3-3- روکوب…………………………………………………………………………………….44

2-3-3-4- پاخور یا آستانه………………………………………………………………………………………44

2-3-3-5- کتیبه یا پاتاق…………………………………………………………………..45

2-3-4- انواع کتیبه……………………………………………………………………………………45

2-3-4-.1-پاتاق بسته و غیر نورگیر…………………………………………………………..45

2-3-4-2- پاتاق جدا از چهارچوب درکها و نورگیر……………………………………………………….46

2-3-4-3- پاتاق نورگیر، مشبک و متصل به چهارچوب………………………………………………………46

2-3-5-لنگه یا دَرَک……………………………………………………………………………………….48

2-3-6-گل میخ……………………………………………………………………………………………49

2-3-7-چفته ریزه…………………………………………………………………………………………49

2-3-8-دستگیره…………………………………………………………………………………………..50

2-4-اهم تزئینات مورد استفاده در ارسی­…………………………………………………………………..52

2-4-1-منبت………………………………………………………………………………………………….52

2-4-2- مشبک…………………………………………………………………………………….53

2-4-3-گره چینی…………………………………………………………………………………..54

2-4-4-پارچه بری………………………………………………………………………………………………..55

2-4-5-قواره بری و اسلیمی بری……………………………………………………………………………..56

2-4-6-معرق……………………………………………………………………………………………………..57

2-4-7- خاتم کاری…………………………………………………………………………………………….58

2-4-8-آینه کاری…………………………………………………………………………………………..58

2-4-9-نقاشی لاکی روغنی……………………………………………………………………………59

2-4-10-استفاده از شیشه های سفید و رنگی……………………………………………………61

2-4-11-نقاشی پشت شیشه……………………………………………………………………………63

2-4-12- خوشنویسی…………………………………………………………………………………….64

2-4-13-گچبری…………………………………………………………………………………………65

فصل سوم:ساختار و تزئینات ارسی در معماری دوره قاجار

3-1-تاریخچه ای پیرامون سلسله قاجار…………………………………………………………………68

3-1-1-هنر دوره قاجار………………………………………………………………………………………….71

3-1-2- معماری دوره قاجار……………………………………………………………………………………..72

3-2-ارسی در معماری دوره قاجار……………………………………………………………………………..75

3-3-بررسی ساختار عناصر سازنده ارسی در دوره قاجار……………………………………….83

3-3-1- چهارچوب …………………………………………………………………………………………83

3-3-2- وادار…………………………………………………………………………………………………85

3-3- 3-روکوب ……………………………………………………………………………………………87

3-3-4- گل میخ …………………………………………………………………………………………..89

3-3-5- خروسک……………………………………………………………………………………………….91

3-3-6- ساختار پاشنه یا آستانه…………………………………………………………………92

3-3-7- ساختار لنگه یا دَرَک………………………………………………………………………………………..95

3-3-7-1- ابعاد لنگه ها……………………………………………………………………………………….123

3-3-7-2-ایمنی درک ها در ارسی……………………………………………………………………….126

3-3-8- ساختار کتیبه یا پاتاق…………………………………………………………………………128

3-3-8-1-پاتاق بسته و غیر نورگیر…………………………………………………………………………129

3-3-8-2-پاتاق جدا از چهارچوب درک ها و نورگیر………………………………………………….131

3-3-8-3-پاتاق نورگیر و متصل به چهارچوب………………………………………………………………………..134

3-3-8-3-1-کتیبه های صاف…………………………………………………………………………139

3-3-8-3-2-کتیبه های قوس دار………………………………………………………………………146

الف)کتیبه های قوس دار با دور دایره……………………………………………………………….149

ب)کتیبه های قوس دار با دور بیضی یا گهواره ای………………………………………………..151

ج)کتیبه های قوسی تیزه دار یا جناغی…………………………………………………………………… 151

چ)کتیبه های با قوس کلیل……………………………………………………………………………….153

3-4-بررسی تزئینات(طرح و نقش) در ارسی­های دوره قاجار……………………………………….155

3-4-1-طرح هندسی…………………………………………………………………………………………….157

3-4-2-طرح غیر هندسی…………………………………………………………………………………..159

3-4-3-طرح نوشتاری یا خوشنویسی………………………………………………………………….160

3-4-4-طرح های تلفیقی…………………………………………………………………………………160

3-5-تزئینات آستانه(پاشنه) در ارسی­های دوره قاجار:……………………………………………………………………..165

3-6-تزئینات لنگه ها در ارسی­های دوره قاجار………………………………………………………………………………..171

3-7-تزئینات کتیبه در ارسی­های دوره قاجار ………………………………………………………………………………….190

3-7-1-تزئینات در ارسی با کتیبه چهارگوش(مستطیل شکل)……………………………………………………….193

3-7-2-تزئینات در ارسی با کتیبه قوس دار…………………………………………………………………………………….202

3-7-3-تزئینات در ارسی با کتیبه جناغی……………………………………………………………………………………… 209

3- 7-4-تزئینات درکتیبه ارسی، با قوس کلیل………………………………………………………………………………..212

فصل چهارم:بررسی تحلیلی ساختار و تزئینات ارسی های دوره قاجار در مقایسه با ارسی های( دوره های زند، افشار و صفوی)

4-1- ویژگی­های ساختاری و تزئینی ارسی­ها در دوره قاجار……………………………………………………………217

4-2- ویژگی­های هنر و معماری در دوره های صفویه، افشار و زندیه …………………………………………….227

4-2-1-نقوش هندسی…………………………………………………………………………………………..236

4-2-2- نقوش غیرهندسی………………………………………………………………………………..239

4-2-2-1-نقوش گیاهی……………………………………………………………………………………239

4-2-2-2-نقوش حیوانی……………………………………………………………………………………239

4-2-2-3-نقوش انسانی، افسانه ای، نمادین و خوشنویسی………………………………………….240

4-3-علت ادامه نیافتن ارسی سازی در بناها…………………………………………………………………241

نتیجه گیری……………………………………………………………..243

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………..248

فهرست منابع تصویر……………………………………………………………………………………….253

چکیده انگلیسی

مقدمه

با شروع سلطنت قاجار و هم زمان با گسترش روابط اروپاییان با ایران و وقوع مناقشات ایران با کشورهای روس و انگلیس، شکست­های پی در پیِ نظامی، سبب عقد قراردادهایی جهت جبران این ناکامی­ها شد که، در نهایت شکست­های سیاسی را نیز بدنبال داشت. جهت چاره­جویی این امر مهم و در پی فراگیری علم و تکنولوژی غرب، شاهد نفوذ اجتماعی و فرهنگی اروپائیان و ایجاد تحولات گسترده در ارکان نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران هستیم. تحولاتی که با تغییر نحوه نگرش به فرهنگ گذشته و هم چنین جهان پیش رو، بنیان­های هنری را نیز در ایران متأثر ساخت. وجوه دوگانه فرهنگ در جامعه، سبب دوگانگی درونی هنرمند و در نتیجه، دوگانگی هنر ایران

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید