پایان نامه ارشد رشته حقوق جزا و جرم شناسی: پیشگیری از بزهکاری در اندیشه امام علی

مبحث نخست- مفاهیم 18

گفتار نخست- معانی و تعاریف پیشگیری از جرم 18

الف- معنای لغوی و اصطلاحی پیشگیری 18

1- مفهوم لغوی جرم و پیشگیری 18

1-1- جرم 19

2-1- پیشگیری 20

2- مفهوم اصطلاحی پیشگیری از جرم 21

1-2- مفهوم موسع پیشگیری 21

2-2- مفهوم مضیق پیشگیری 23

ب- پیشگیری از جرم از منظر نظامهای کیفری نوین و اسلام 22

1- پیشگیری از جرم از منظر نظامهای کیفری نوین 23

1-1- مفهوم پیشگیری در جرمشناسی 23

2-1- مفهوم پیشگیری در سیاست جنایی 25

2- مفهوم پیشگیری از جرم از منظر اسلام 26

1-2- پیشگیری از جرم از منظر قرآن 26

2-2- پیشگیری از جرم از منظر معصومین 27

گفتار دوم- فرآیند پیشگیری از جرم 29

الف- فرایند پیشگیری از جرم در نظامهای کیفری 29

1- شناسایی مساله جرم و تعیین اهداف کاهش جرم 29

2- آسیبشناسی علل جرم 30

3- انتخاب اقدامات ویژه و ارایه راهحلهای عملیاتی کاربردی (مداخله) 30

4- اجرای تدابیر پیشگیری 30

5 – بازخوردگیری، نظارت و ارزیابی 31

ب- فرایند پیشگیری از جرم از منظر اسلام 32

1- پیشگیری اولیه از جرم 32

2- پیشگیری ثانویه از جرم 33

مبحث دوم- انواع و تاریخچه پیشگیری از جرم 35

گفتار نخست- انواع پیشگیری از جرم 35

الف- پیشگیریهای متداول 35

1- پیشگیری از بزهکاری اطفال و پیشگیری از بزهکاری عمومی 35

2- پیشگیری عمومی و پیشگیری اختصاصی 36

3- پیشگیری انفعالی و پیشگیری فعال 36

4- پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه 36

1-4- پیشگیری اولیه 36

2-4- پیشگیری ثانویه 37

3-4- پیشگیری ثالثیه 37

ب- پیشگیریهای جدید 37

1- پیشگیریهای غیرکیفری 38

1-1- پیشگیری اجتماعی 38

2-1- پیشگیری وضعی 39

2- پیشگیریهای کیفری 39

1-2- پیشگیری عام 40

2-2- پیشگیری خاص 40

گفتار دوم- تاریخچه پیشگیری از جرم 41

الف- پیشگیری از جرم در اندیشههای باستان 41

1- پیشگیری از جرم در دوران باستان 41

2- پیشگیری از جرم در قرآن 42

ب- تاریخچه پیشگیری جرمشناختی و پیشگیری وضعی 44

1- تاریخچه پیشگیری جرمشناختی 44

2- تاریخچه پیشگیری وضعی از جرم 46

مبحث سوم- اصول و مبانی پیشگیری از جرم 48

گفتار نخست- اصول پیشگیری از جرم در فقه شیعه 48

الف- اصل مشروعیت روشها 49

ب- لزوم توجه به نقش دین در پیشگیری 50

ج- پیشگیری از جرم، وظیفهای همگانی 50

گفتار دوم- مبانی پیشگیری از جرم 51

1- مبانی نظری پیشگیری کیفری 51

2- مبانی نظری پیشگیری اجتماعی 52

1-2- نظریه پوزیتویستی 52

2-2- نظریه فرایند اجتماعی 53

3-2- نظریه برچسبزنی 53

3- مبانی نظری پیشگیری وضعی 54

فصل دوم- پیشگیری غیرکیفری

مبحث نخست- پیشگیری اجتماعی 58

گفتار نخست- پیشگیری اجتماعی در نظامهای حقوقی 59

الف- انواع‌ پیشگیری‌ اجتماعی‌ 59

۱- پیشگیری‌‌ جامعهمدار 59

2- پیشگیری‌ رشدمدار 60

ب- عوامل موثر در پیشگیری اجتماعی 61

1- رسانهها 61

2- آموزش 62

3- اعتقادات اخلاقی و مذهبی 63

ج- مزایا و معایب پیشگیری اجتماعی 63

1- مزایای پیشگیری اجتماعی 63

2- معایب پیشگیری اجتماعی 64

گفتار دوم- پیشگیری اجتماعی از منظر امام علی (ع) 65

الف- مولفههای فردی پیشگیری اجتماعی 66

1- توجه به تقوا و ایمان 66

2- اخلاق فاضله 67

3- اصلاح ارتباطات اجتماعی 68

1-3- سفارش به پرهیز از پیروی از الگو های منحرف 68

2-3- تقویت پیوند های اجتماعی 69

ب- مولفههای حکومتی پیشگیری اجتماعی 70

1- امر به معروف و نهی از منکر 70

2- ارتقای آگاهیهای عموم جامعه 73

3- تامین نیازهای اساسی 75

1-3- تامین نیاز های اقتصادی و معیشتی 75

2-3- پرداخت دستمزد کافی 76

3-3- اصلاح نظام مالیاتی 77

مبحث دوم- پیشگیری وضعی 79

گفتار نخست- پیشگیری وضعی در نظامهای حقوقی 79

الف- ویژگی‌ها و شیوههای پیشگیری وضعی 79

1- ویژگیها‌ 80

1-1- تمرکز بر جرایم خاص 80

2-1- مختص به جرایم عمدی بودن 80

3-1- بزهدیده مدار بودن 80

2- شیوهها 80

1-2- افزایش تلاش برای دستیابی به هدف 81

2-2- افزایش خطرات مورد نظر برای ارتکاب جرم 81

3-2- کاهش دستاوردهای مورد انتظار یا سود حاصله از جرم 81

ب- مزایا و معایب‌ پیشگیری‌ وضعی 82

‌1- مزایای‌ پیشگیری‌ وضعی 82

1-1- مشارکت افراد جامعه 82

2-1- انصراف مجرمان بالقوه 82

3-1- كم‌ هزینه‌ بودن‌ 82

2- معایب‌ پیشگیری‌ وضعی 83

1-2- ایجاد مسوولیت‌ برای‌ بزه‌دیدگان‌‌ 83

2-2- ایجاد ناامنی در شهروندان 83

3-2- عدم کارایی در همه موارد 83

گفتار دوم- پیشگیری وضعی از منظر امام علی (ع) 84

الف- راهبردهای پیشگیری وضعی ناظر به بزهکار 84

1- نظارت و کنترل بزهکار 84

1-1- حسبه 86

2-1- اقدامات تامینی 86

2- ایجاد جرایم بازدارنده 88

3- معرفی مجرمان خطرناک و شیوه‌های آنان 89

ب- راهبردهای پیشگیری وضعی ناظر به بزه‌دیده 91

1- ایجاد فرهنگ ستم ناپذیری در جامعه 91

2- ایجاد تمهیدات در حمایت از بزه‌دیده 92

1-2- حمایت از افراد ضعیف 92

2-2- مجوز دفاع به بزهدیده 92

ج- راهبردهای پیشگیری وضعی ناظر به محیط 93

1- از بین بردن اسباب ارتکاب جرم 93

2- کنترل مکان ارتکاب جرم‌ 94

3- محافظت از آماج‌های جرم 95

د- اصول پیشگیری وضعی از منظر امام علی (ع) 96

1- اصل مشروعیت روشها 96

2- لزوم رعایت آزادیهای مشروع 98

3- لزوم اندیشیدن تدابیر گوناگون 99

فصل سوم- پیشگیری کیفری

مبحث نخست- سیاست کیفری امام علی (ع) در برخورد با بزهکاری عامه مردم 103

گفتار نخست- رویکردهای تنبیهی 103

الف- قطعیت مجازاتها 104

1- قطعیت مجازاتها از منظر جرمشناسان 104

2- قطعیت مجازاتها از منظر امام علی (ع) 105

ب- علنی کردن مجازاتها 107

1- علنی کردن مجازاتها از منظر جرمشناسان 107

2- علنی کردن مجازاتها از منظر امام علی (ع) 108

گفتار دوم- رویکردهای اصلاحی 109

الف- اجرای مجازات با هدف اصلاح 110

ب- برجستهترین رویکردهای اصلاحی در رویه امام علی (ع) 111

1- عفو مجرمان 112

2- عدم ملامت مجرمان 113

3- پرهیز از برچسب زنی 113

4- تکیه بر نقاط مثبت مجرم 114

مبحث دوم- سیاست کیفری امام علی (ع) در برخورد با یقه سفیدان بزهکار

گفتار نخست- مفهوم جرایم یقهسفید 115

الف- تعریف و ویژگیها 115

1- تعریف 116

2- ویژگیها 116

1-2- موقعیت بالای اجتماعی و اقتصادی 116

2-2- ارتکاب جرم به صورت پنهانی 117

3-2- ارتکاب جرم به دلیل خاص 117

ب- مصادیق جرایم یقهسفیدی 117

1- کلاهبرداری 118

2- جرایم علیه دولت 118

3- جرایم زیستمحیطی 118

4- جرایم رایانه‏ای 119

گفتار دوم- ساز کارهای پیشگیرانه امام علی (ع) در زمینه جرایم یقه سفیدی 119

الف- پیشگیریهای غیرکیفری 120

1- تصفیه حکومت از عناصر فاسد 120

2- دقت در گزینش و انتصاب کارگزاران حکومت 121

3- توجه به امر نظارت 123

4- نظام گزارشدهی مردمی 126

5- توجه به معیشت کارگزاران حکومت 128

6- ارشاد و تحذیر 129

ب- پیشگیریهای کیفری 130

1- مساوات در اجرای مجازات 130

2- شدت در اجرای مجازات 131

1-2- شدت در اجرای مجازات از منظر جرم شناسان 132

2-2- شدت در اجرای مجازات از منظر امام علی (ع) 134

3- قاطعیت در اجرای مجازات 135

4- اجرای علنی مجازات 138

نتیجه گیری 140

منابع 147

چکیده:

یکی از اندیشه هایی که نظام کیفری ایران از آن تاثیر پذیرفته، اندیشه های امام علی (ع) است. رجوع به اندیشه و سیرهی آن امام و تطبیق آن با قوانین و مقررات ایران، گویای آن است که پیشگیری از جرم به عنوان یکی از اجزای مهم نظام کیفری ایران رگه هایی از این اندیشه را با خود دارد. با توجه به این موضوع در رساله کنونی به پیشگیری از جرم از منظر آن حضرت پرداخته شده و زوایای مختلف آن در قالب سه فصل مستقل، تبیین شده است؛ بدین نحو که در فصل نخست، به کلیاتی از موضوع پیشگیری از جرم پرداخته شده و در دو فصل دیگر رساله به ترتیب در مورد پیشگیری های غیرکیفری و کیفری، سخن گفته شده است. رساله به دنبال پاسخ به این سوال بوده است که «مهمترین راهکارهای پیشگیری از بزهکاری از نگاه امام علی (ع) کدامند؟» در پاسخ، همچنانکه در فرضیه این تحقیق بیان شده است، میتوان گفت: نگاه به گفتار، رفتار و تقریر آن معصوم که قسمت اعظم آن در نهج البلاغه انعکاس یافته، نشان دهنده آن است که آن حضرت در برخورد با بزهکاری عامه مردم و نیز در برخورد با مجرمان یقهسفید به هر دو نوع پیشگیری غیرکیفری (اجتماعی و وضعی) و پیشگیری کیفری، توجه داشته و تدابیری را در جهت تحقق آنها اتخاذ نموده اند؛ آن حضرت در برخی موارد بویژه در جرایم کم اهمیت با هدف اصلاح و بازسازگاری، تدابیر اصلاحی اتخاذ نموده و از مجازات مرتکبان صرفنظر کرده و یا آن را کاهش داده است و در برخورد با برخی دیگر از جرایم نیز، نظر به توالی فاسد بیشتر این جرایم، با قاطعیت و شدت عمل بیشتری رفتار نموده است. از جمله جرایمی که در زمان به دست گرفتن خلافت ایشان در جامعه آن زمان عراق، به شدت شیوع یافته و در طول خلافت ایشان نیز موارد متعددی از آن مشاهده شد، جرایم یقهسفید بوده است که امام علی (ع) نظر به اهمیت این دسته از جرایم در برخورد با مجرمان آنها قاطعیت نشان داده و سختترین مجازات را در مورد آنها در نظر گرفته و بر دو مقوله برابری در اجرای مجازات و علنیسازی اجرای آن، تاکید داشته است که در واقع، همه این موارد به طور مستقیم و غیرمستقیم دارای جنبههای پیشگیرانه بوده است.

مقدمه

الف – بیان مسئله

از زمان پیدایش دولتهای نخستین تا قرنهای متمادی، تنها به وضع و بیان رفتارهایی که جرم محسوب میشود و مجازات آنها توجه میشد. در جوامع گذشته غالباً مجازات به عنوان تنها راه‌کار مبارزه علیه جرم و به تعبیر صحیح‌تر مجرم تلقی می‌شد و تنها شدت و قاطعیت در اجرای آن را موجب کاهش بزه‌کاری می‌دانستند‌. رفته رفته با رشد جوامع بشری، در اوایل قرن نوزدهم با تغییر نگرش به پدیدة مجرمانه در اروپا، عوامل وقوع جرم مورد توجه قرار گرفت و مکاتب جرم شناختی و دفاع اجتماعی نظریات مربوط به جرم و مجرم را ابراز نمودند و بر این اساس بود که به شیوه های مختلفی از پیشگیری از جرم توجه شد؛ به گونه ای که امروزه، به عقیده بسیاری از حقوقدانان، سیاست‌ جنایی‌ مطلوب‌، سیاستی‌ است‌ كه‌ هدف‌ آن‌ پیشگیری‌ از جرم‌ و بزهكاری‌ و كنترل‌ مؤثر آن‌ به‌ جهت‌ حفظ ‌نظم‌ و امنیت‌ در جامعه‌ با بكارگیری‌ تدابیر و اقدام‌های‌ لازم‌ و اصلاح‌ و درمان‌ فرد مجرم‌ باشد.

برخلاف رویه دولتها که در درجه نخست، مجازات را بهعنوان تنها پاسخ کیفری به جرم میدانستند و بعدها به اهمیت پیشگیری پی برده اند، مکتب اسلام همراستا با توجه به رفتارهای خلاف شرع، به موضوع پیشگیری از آنها نیز نظر داشته است؛ به گونه ای که در قرآن و اندیشههای معصومین، رگههای توجه به پیشگیری از وقوع اثم و گناه، مشهود بوده و از رویه امامان معصوم نیز ابعاد متعدد پیشگیری قابل استنتاج است. یکی از امامانی که در اندیشه های وی پیشگیری از جرم، قابل مشاهده است، امام علی (ع) میباشد؛ بهطوری که با رجوع به نهج البلاغه میتوان اندیشه های پیشگیرانه ایشان را به وضوح مشاهده نمود.

با وجود تاکیدهای بسیاری که در سیره ائمه معصومین (ع)، عالمان حقوق جزا و جامعه شناسان در زمینه پیشگیری از جرم مشاهده میشود در نظام اسلامی ایران، پیشگیری از جرم تاکنون نتوانسته به خوبی محقق شود. در تایید این ادعا میتوان به آمار جرایم ارتکابی در ایران یا به عبارت دیگر، حجم بالای پروندههای کیفری در مراجع قضایی کشورمان استناد نمود. با وجود آنکه قانون اساسی ایران (مانند اصل 156 و اصل 8) به موضوع پیشگیری از جرم، توجه نموده است و در ایران نهادیی (مانند معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم قوه قضاییه) نیز در این زمینه ایجاد شده است اما مشکل ناکارامدی ساز کارهای پیشگیری از جرم در ایران همچنان باقی است.

به نظر میرسد یکی از علل ناکارامدیهای پیشگیری در نظام حقوقی ایران، عدم بهرهگیری کافی از تمام تجارب و اندیشه های پیشیانیان است. از جمله این تجارب و اندیشه ها که میتواند راهی برای رهایی از وضعیت موجود، سیره ائمه بویژه بهرهگیری از اندیشه های امام علی (ع) است. حضرت امیر و خطمشی ایشان در تشکیل و نحوه اداره حکومت اسلامی، همواره بهترین الگو برای سیاستمداران و رهبران جوامع اسلامی بوده است. قلمرو گسترده حکومت امام و طیف گسترده مردمی که در این سرزمینها زندگی میکردند و نیز نحوه عملکرد خلفای پیشین، موقعیت خاصی را به وجود آورده بود که ایشان را در معرض اتخاذ سیاستی برای مقابله با ناهنجاریهای اجتماعی و اقتصادی قرار دهد. مطالعه سیاستها و روش مبارزه آن امام با این ناهنجاریها از آن جهت حایز اهمیت است که میتواند ملاک عمل موثری برای سیاست جنایی کشورهایی باشد که داعیه حکومت اسلامی دارند. از آنجایی که نظام جمهوری اسلامی ایران نیز در بیشتر موارد، نظام حکومتی حضرت امیر را الگوی رفتارها، سیاستها و برنامه های خود قرار داده است بیتردید برای حرکت بهتر در زمینه پیشگیری از جرم، بررسی و تحلیل اندیشه ایشان در این زمینه بسیار کارگشا خواهد بود. از این رو، به نظر میرسد با رجوع به نهج البلاغه بتوان اندیشه های این امام را در زمینه پیشگیری از جرم، استخراج نمود و برای پیشگیری از جرم در نظام جمهوری اسلامی ایران بویژه در اجرای اصل 8 قانون اساسی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر به کار بست.

این پژوهش که مبتنی بر اندیشه های امام علی (ع) میباشد در صدد آن است که با توجه و تاکید بر سیاست جنایی آن امام که از سیره ایشان قابل استنتاج است پیشگیری از جرم را بویژه در مورد مجرمان یقه سفید تحلیل و بررسی نماید.

***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فید نظر برای این مطلب