کلید واژه : خانواده ، بزهکاری، زنان، عوامل بزهکاری، خشونت علیه زنان.

 مقدمه:

الف ) بیان موضوع:

از آن جا كه اكثریت درخور توجهی از جرایم گزارش شدة زنان جرایم مالی اند، محققان انگیزة جرایم زنان را عمدتاً اقتصادی ذكر می كنند و در تحقیقات خود به همبستگی كلی میان نیازهای اقتصادی و جرم اشاره دارند و ارتكاب جرم را راه حلی اقتصادی برای زنان فقیر می شمارند. وسعت گرفتن دامنة دستگیری زنان به جرم كلاهبرداری و سرقت را نیز نتیجة بدتر شدن اوضاع اقتصادی آنان و تبعیض های جنسی در سطوح پایین اقتصادی عنوان می كنند.

حال آن كه با ی بر تحقیقات انجام شده ، می توان دریافت كه برای كجروی زنان ، علاوه بر عامل اقتصادی كه خود ریشه در ساخت نظام اجتماعی دارد، باید به تأثیر وضعیت خانواده نیز اشاره كرد. شرایطی از قبیل وضع خانوادگی نابسامان در دوران كودكی، روابط و مناسبات خانوادگی پرتنش، ازدواج ها ی زودرس، و زندگی در كنار همسری بزهكار.

به این ترتیب، با توجه به وظایف خانواده در تأمین منابع مادی و عاطفی فرزندان از یك سو، و تأثیر دوام و استحكام خانواده در آرامش روانی افراد خانواده از سوی دیگر، به تحقیقی میدانی در خصوص تأثیر ناامنی روانی و اقتصادی خانواده در آسیب شناسی خانواده پرداختیم و تحلیلی از مسئلة جرم و بزهكاری در محیط اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی جامعه با توجه به اهمیت روابط اجتماعی در بروز این پدیدة اجتماعی ارائه دادیم.

نقش ها و كاركردهای زندان زنان بیانگر آن است كه علیرغم اینكه یك نظام كنترل رسمی مبتنی بر قوانین جنایی و مجازات زندان برای حفظ نظم اجتماعی ضروری است ، ولی اصلاح و بازپروری از اهمیت ویژه ای برخوردار است . این پژوهش جرایم زنان را بطور كلی مورد بررسی قرار داده و زندان زنان و نقش آن در جامعه پذیری زنان مختلف و كاركردهای منفی مجازات زندان و ضرورت به كارگیری روشهای جایگزین زندان با هدف اصلاح و بازپروری را مورد بررسی قرار داده است .

ب)سابقه تحقیق

سابقة تحقیق در زمینة آسیبهای اجتماعی در خصوص زنان در ایران چندان طولانی نیست و مراجعه به كتاب شناسی ها و مقاله نامه های موضوعی نشان می دهد كه تحقیقات در مسئلة جرم و بزهكاری زنان چندان مورد توجه محققان نبوده است. حال آ نكه، بسیاری از صاحب نظران بر آناند كه زنان امروز بیش از گذشته فرصت ارتكاب جرم پیدا می كنند، زیرا شمار بیش تری از آنان شاغل اند و از آزادی بیشتری برخوردارند و كمتر از گذشته به خانه

 وابستگی دارند؛ از طرف دیگر، بسیاری از زنان مسئولیت اصلی خانواده را بر دوش دارند، مسئولیتی كه در گذشته به طور سنتی بر عهدة مردان بوده است.

پ)اهداف و کاربردهای تحقیق

هدف كلی در این پژوهش شناخت شرایط و خصوصیات اجتماعی و فرهنگی زنان بزهكار و مجرم ساری با تأكید بر سه شاخص كلی خانواده، محیط اجتماعی، و اوضاع اقتصادی با مطالعة زنان مجرم در زندان ساری است. هدف های جزئی شناسایی چگونگی تأثیر عوامل زیر در ارتكاب جرم است:

روابط نامناسب خانوادگی، ارتباط با افراد خلاف كار در محل سكونت و به طور كلی محیط اجتماعی، مشكلات اقتصادی و مالی، و فقدان امكانات مناسب برای گذران اوقات فراغت.

ت )پرسش های تحقیق

برای دستیابی به پاسخ پرسش اصلی مبنی بر این که دلایل ارتکاب جرم در میان مراجعان مراکز

اورژانس اجتماعی و زندان زنان شهرستان ساری ، کدامند، پرسشهای فرعی زیر مطرح شدند.

1. ویژگیهای خانوادگی مراجعان مجرم و در معرض جرم چگونه است؟
2. ویژگیهای شخصیتی و فردی مراجعان مجرم و در معرض جرم چگونه است؟
3. ویژگیهای فرهنگی مراجعان مجرم و در معرض جرم چگونه است؟
4. ویژگیهای اقتصادی مراجعان مجرم و در معرض جرم چگونه است؟
5. مسائل بومی و جغرافیایی چه نقشی در بروز و ترویج جرم دارند؟

ث) فرضیه ها ی تحقیق

1. بیشترین فراوانی آسیب در روابط مورد بررسی مربوط به خشونت و آزار خانواده و روابط خانوادگی آسیب زا و جو متشنج و اعتیاد در میان اعضای خانواده است..
2. بیشترین فراوانی در ویژگی روانی بزهکاران مربوط به افسردگی ،اختلال روانی ،جنسی ،جسمی و خود کم بینی و عدم اعتماد به نفس است.
3. سطح سواد و میزان تحصیلات والدین نقش موثری در بزهکاری یا عدم بزهکاری زنان ایفا می کند.
4. در آمد پایین و بیکاری سرپرست خانوار در 98.6 درصد مددجویانی که مشکل اقتصادی دارند وجود دارد.
5. بیکاری زنان به دلیل مشکلات بومی و محرومیت و تعصب جنسیتی در 100 درصد موارد به چشم می خورد.

ج )روش تحقیق

روش تحقیق توصیفی تبیینی است و در گردآوری اطلاعات نیز، از تكنیك های مراجعه به اسناد و مدارك، پرسشنامه، و همچنین مصاحبه با زنان زندانی استفاده شده است.

چ)ساختار تحقیق

این تحقیق شامل مقدمه است که به بیان موضوع،سابقه تحقیق ،اهداف و کاربردهای تحقیق،پرسشهای تحقیق،فرضیه ها، روش و ساختار تحقیق می پردازد .مطالب تحقیق در 2 فصل تشریح و بررسی گردید .فصل اول شامل 3 مبحث میباشد .مبحث اول شامل دو گفتار:1-واژه شناسی و 2-اهمیت و پیشینه بزهکاری زنان.مبحث دوم شامل دو گفتار 1-ویژگی بزهکاری زنان و 2-رویکردها که شامل رویکرد کلاسیک و انتقادی و فمینیستی می باشد.

مبحث سوم هم شامل دو گفتار است .1-انواع خانواده و تعریف آن 2- کارکردهای خانواده

فصل دوم شامل مبحث اول :روش شناسی تحقیق است که به 2 مبحث تقسیم می شود مبحث نخست نیز شامل 3 گفتار است 1-جامعه و نمونه آماری 2-ابزارهای اندازه گیری 3-یافته های تحقیق

در مبحث دوم به تجزیه و تحلیل داده ها می پردازیم و در گفتار دوم آن مختصات داده ها از قبیل ویژگیهای خانوادگی ،ویژگیهای روانی ،ویژگیهای فرهنگی،ویژگیهای اقتصادی و ویژگیهای بومی بزهکاران مورد بررسی قرار می گیرد.

  فصل نخست: مبانی نظری

با توجه به هر یک از پرسش های مطرح شده در موضوع پژوهش، در زیر به چند دیدگاه اشاره می شود. سپس ی اجمالی بر مطالعات مربوط به جرم و آسیب ها ی اجتماعی خواهیم داشت.

مبحث نخست :نظریه هایی در رابطه با بزهکاری زنان

در خصوص ویژگی های خانوادگی می توان به نظریه های زیر اشاره کرد:

براساس نظریۀ فمینیستی جامعه پذیری جنسیتی هگن، نقشۀهای ویژة دو جنس در خانواده به کودکان منتقل می شود و این جریان جامعه پذیری بر مسالۀ جرم هم اثر می گذارد .[1]

براساس نظریۀ فمینیستی کنترل، مردان دارای آزادی بیشتری در فعالیت های پرمخاطره هستند و در مقابل زنان بیشتر از مردان کنترل می شوند. به علاوه خشونتی که مردان در منزل و خارج از منزل بروز می دهند، بر کنترل زنان تأثیر دارد و باعث فقدان فرصتی برابر با مردان برای ارتکاب جرم در بین آنان می شود . [2]

در خصوص ویژگی های شخصی و روانی می توان به نظریه های زیر اشاره کرد : براساس نظریۀ کنترل عاطفی، نگرش افراد به هویت ها، رفتارها، محیط و احساسات و هیجانات با رفتار بین شخصی ارتباط دارد. نیروهای زیرین جامعه با ایجاد شکاف ، جدایی و تحمیل انزوای اجتماعی در تداوم فرودستی و نرخ بالای جرم در طبقات فرودست نقش دارند .[3]

همچنین براساس نظریۀ یادگیری و نقش، کج رفتاری نتیجۀ یادگیری ناهنجاری ها و ضد ارزش ها در چارچوب خرده فرهنگ ها ی انحرافی است[4] . موریس در نظریه فمینیستی یادگیری و نقش فرض کرد که آنچه منجر به بزهکاری در دختران می شود ، وجود موانعی برای ابقای روابط محبت آمیز و مثبت است[5] .

میلک من در نظریه فمینیستی انگ زنی، خاطر نشان می کند که هواداران نظریه انگ زنی مثلا روسپیان را به صورتی کلیشه ای و بیشتر از چشم “پااندازها” ترسیم کرده اند تا از راه ادراك های شخصی خودشان.