3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق…………………………………………………………………………………………6
4-1- اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………….7
5-1- ی بر ادبیات و مبانی نظری فرضیه های تحقیق…………………………………………………………7
6-1- سؤال تحقیق……………………………………………………………………………………………………..9
7-1- متغیرهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………9
8-1- فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………..10
9-1- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………..10
10-1- جامعه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………10
11-1- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………..11
12-1- روش گردآوری داده ها و اطلاعات……………………………………………………………………………11
13-1- استفاده کنندگان از نتایج تحقیق…………………………………………………………………………….11
14-1- تعریف عملیاتی مفاهیم و واژه های کلیدی تحقیق……………………………………………………….12
15-1- ساختار تحقیق…………………………………………………………………………………………………13
16-1- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………….13
فصل دوم: ادبیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق
1-2- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….15
بخش اول: مبانی نظری تحقیق
2-2- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….16
3-2- آشنایی با مفهوم بانک………………………………………………………………………………………….17
4-2- تاریخچه بانک و بانکداری………………………………………………………………………………………..17
1-4-2- بانک و بانکداری در جهان…………………………………………………………………………………….17
2-4-2- بانک و بانکداری در ایران……………………………………………………………………………………..19
5-2- ترازنامه بانک ها…………………………………………………………………………………………………23
6-2- صورت سود و زیان بانک ها…………………………………………………………………………………….28
7-2- تجزیه و تحلیل صورت سود و زیان بانک ها…………………………………………………………………..34
1-7-2- انواع تجزیه و تحلیل صورت های مالی…………………………………………………………………….34
2-7-2- تجزیه و تحلیل ترازنامه………………………………………………………………………………………36
3-7-2- تجزیه و تحلیل صورت سود و زیان………………………………………………………………………….39
8-2- ارزیابی عملکرد مالی بانک ها………………………………………………………………………………..43
1-8-2- مدل های ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………….44
2-8-2- مدل های حسابداری ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………….44
3-8-2- مدل های اقتصادی ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………….46
4-8-2- چالش های ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………….51
5-8-2- ارزیابی مالی………………………………………………………………………………………………..51
6-8-2- عملکرد مالی بانک ها……………………………………………………………………………………..51
9-2- شناسایی معیارهای سودآوری بانک ها……………………………………………………………………53
1-9-2- مفاهیم سود و سودآوری………………………………………………………………………………….53
2-9-2- عوامل تحت کنترل مدیریت (داخلی)……………………………………………………………………..54
3-9-2- عوامل خارج از کنترل مدیریت (خارجی)………………………………………………………………….62
بخش دوم: پیشینه تحقیق
10-2- تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………………..65
11-2- تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………….68
12-2- خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………….70
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
1-3- مقدمه………………………………………………………………………………………………………….72
2-3- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………..73
3-3- جامعه آماری، نمونه مورد مطالعه و روش نمونه گیری……………………………………………………74
1-3-3- جامعه آماری مورد مطالعه…………………………………………………………………………………74
2-3-3- نمونه مورد مطالعه………………………………………………………………………………………….74
3-3-3- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………74
4-3- قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی تحقیق……………………………………………………………………75
1-4-3- قلمرو موضوعی……………………………………………………………………………………………..75
2-4-3- قلمرو زمانی…………………………………………………………………………………………………76
3-4-3- قلمرو مکانی………………………………………………………………………………………………..76
5-3- منابع اطلاعاتی و روش گردآوری اطلاعات………………………………………………………………….77
1-5-3- منابع اطلاعاتی……………………………………………………………………………………………..77
2-5-3- روش گردآوری اطلاعات…………………………………………………………………………………….78
6-3- فرضیه تحقیق………………………………………………………………………………………………….78
7-3- متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………..79
1-7-3- متغیرهای مستقل………………………………………………………………………………………….79
2-7-3- متغیر وابسته………………………………………………………………………………………………..83
8-3- روش تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات…………………………………………………………………….84
9-3- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………87
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
1-4- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………..89
2-4- تحلیل توصیفی داده ها……………………………………………………………………………………….90
3-4- روش ها و مراحل تجزیه و تحلیل آماری (تحلیل استنباطی)……………………………………………..91
1-3-4 آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته تحقیق…………………………………………………………….92
2-3-4- تحلیل رگرسیون متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………..95
3-3-4- بررسی همبستگی میان متغیرهای تحقیق……………………………………………………………102
4-4- بررسی فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………103
5-4- جمع بندی تجزیه و تحلیل آماری……………………………………………………………………………109
6-4- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………..110

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادهای تحقیق

1-5- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………112
2-5- خلاصه موضوع تحقیق……………………………………………………………………………………….113
3-5- روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………..114
4-5- خلاصه یافته های تحقیق و توصیف آن…………………………………………………………………….115
5-5- محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………116
6-5- پیشنهادهای تحقیق…………………………………………………………………………………………117
1-6-5- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق…………………………………………………………………….117
2-6-5- پیشنهادها برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………119
7-5- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………120
منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………….121
منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………122
منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………125
پیوست ها……………………………………………………………………………………………………………126
چکیده:
افزایش سودآوری یکی از اهداف اصلی و مهم واحدهای اقتصادی است؛ شناسایی عوامل تاثیرگذار بر سودآوری می‌تواند مدیران مالی را در شناخت بهتر از واحد اقتصادی کمک کند. عوامل سودآوری بانک‌ها به دو عامل تحت کنترل مدیریت(داخلی) و خارج از کنترل مدیریت(خارجی) تقسیم بندی می‌شود.
در این تحقیق به اهم عوامل مؤثر تحت کنترل مدیریت بر سودآوری تاکید شده است و مورد مطالعه، مدیریت شعب بانک نمونه می‌باشد که برای سالهای 1391-1387 به مدت پنج سال، که 30 مدیریت شعب مورد مطالعه قرار گرفته است. داده‌ها و اطلاعات تحقیق از طریق کتابخانه‌ای و مصاحبه گردآوری شده است؛ در این تحقیق شش عامل حجم سپرده، مدیریت تسهیلات، مدیریت نقدینگی، ریسک اعتباری، مدیریت هزینه و تعادل بین منابع و مصارف بعنوان متغیر مستقل و بازده داراییها (ROA) بعنوان متغیر وابسته تلقی گردیده که میزان تاثیرگذاری و معنی داری عوامل شش گانه بر سودآوری مورد آزمون قرار گرفته است؛ روشهای آماری مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: آزمون فرضیه‌ها، آزمون دوربین واتسون، آماره كولموگروف- اسمیرنف(K-S)، آزمون فیشر، همبستگی پیرسون، تحلیل همبستگی و تحلیل رگرسیون که با استفاده از نرم افزار SPSS 20 می باشد.
نتایج این تحقیق حاکی از آن است که بین همه متغیرهای مستقل (به جز متغیر مدیریت تسهیلات) با سودآوری، همبستگی معناداری وجود دارد که متغیرهای مدیریت نقدینگی و تعادل بین منابع و مصارف رابطه مستقیم و متغیرهای حجم سپرده، ریسک اعتباری و مدیریت هزینه رابطه معکوس با سودآوری دارند. باتوجه به مدل رگرسیون خطی مطرح شده در تحقیق با دو متغیر مدیریت هزینه و مدیریت تسهیلات می‌توان تا میزان 4/84 درصد سودآوری را پیش بینی نمود.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
انسان از بدو تولد تا پایان زندگی رابطه ای دوجانبه و تنگاتنگ با سازمان‌ها داشته امروزه در اقتصاد کشورها سهم قابل توجهی به بخش خدمات تعلق دارد و در بخش خدمات نیز بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری از نقش برجسته و ممتازی برخوردارند. هر فعالیتی که مستلزم کسب سرمایه و منابع مالی باشد، بی تردید به دخالت بانک‌ها و موسسات مالی نیازمند است. این نکته همواره مورد سوال بوده است، که بانک‌ها چگونه می توانند موثرتر و ثمر بخش‌تر ارائه خدمت نمایند و با بکارگیری چه شیوه‌ای از مدیریت می توانند به این مهم دست یابند.
هدف اصلی بانک‌ها و یا هر واحد اقتصادی علاوه بر ایفای مسئولیت‌های اجتماعی، افزایش ارزش آن است. در راستای دستیابی به هدف اصلی بانک، نیل به افزایش کارآیی و بهره‌وری، افزایش سهم بازار، افزایش سودآوری، رشد و توسعه مورد توجه قرار می گیرد.
بانک‌ها، بنگاه های اقتصادی هستند که ریشه در ساخت و ساز اقتصادی بخش خصوصی دارند و مشابه دیگر بنگاههای تولیدی در اقتصاد، تحت برنامه و هدف حداکثر کردن سود می‌توانند خدمات خود را به صورت بهینه عرضه کنند. از نگاه مؤسسین و سهامداران، بانک یک موسسه تجاری است که برای کسب سود از طریق انجام معاملات پولی و اعتباری بوجود آمده است. از نظر این گروه کوشش مدیران بانک باید متوجه تأمین حداکثر منافع ممکن باشد. لذا بررسی عوامل مؤثر مالی در سودآوری بانک‌ها با توجه به گستردگی شعب بانک‌ها و رشد روزافزون بانک‌های خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری در سراسر کشور و به دنیال آن حضور در بازار رقابتی، امروزه به عنوان یک نیاز تلقی می‌گردد.
نیاز روز افزون موسسات و سازمانها به اطلاعات صحیح و بهنگام جهت بکارگیری در فرآیند تصمیم گیری مدیران، مقوله‌ای اجتناب ناپذیر است. در این راستا سیستم اطلاعات حسابداری ، اطلاعات مالی متنوعی را در اختیار استفاده کنندگان این نوع اطلاعات، خصوصا “مدیران هر سازمان” قرار می دهد.
در این فصل به بررسی کلیات پژوهش پرداخته شده است. ابتدا مسئله اصلی پژوهش بیان می‌گردد و سپس به ضرورت انجام پژوهش و اهداف مربوطه پرداخته می‌شود. در ادامه به طور مختصر به چارچوب نظری پژوهش و سوال تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس به متعیرها و فرضیه‌های آن، پرداخته شده و در ادامه، به روش تحقیق، جامعه آماری، قلمرو تحقیق، روشهای گردآوری داده ها، استفاده کنندگان از نتایج تحقیق، تعریف عملیاتی واژه‌ها و در نهایت به ساختار تحقیق و خلاصه‌ای از این فصل پرداخته می شود.
2-1- بیان مسئله
هر پژوهش در واقع با قصد پاسخگویی و راه‌حل‌یابی برای یک مساله‌ی اصلی که در قالب یک پرسش ظهور کرده است، آغاز می‌شود. هر پژوهش برای اینکه انسجام، هدف‌مندی و کاربردی بودن را حفظ کند باید بر حول یک مسأله‌ی اصلی سازماندهی شود. به عبارت دیگر، مسأله‌ی اصلی تحقیق باید یک مسأله علمی باشد. مسأله علمی عبارت از یک دغدغه ذهنی یا واقعی است که نیازمند به پاسخ از طریق فرآیند علمی می‌باشد.
انتخاب یک مسأله و صورت‌بندی آن در قالب یک مسأله علمی و بررسی آن با استفاده از روش‌‌های علمی، شناسایی علل و روابط مربوط به آن و در نهایت برگرداندن آن از زبان علمی به زبان ساده‌تر به منظور ارائه راه‌حل‌ها و چاره‌جویی‌ها، وظایف اصلی یک پژوهشگر را تشکیل می‌دهد. بیان موضوع تحقیق به زبان علمی، در واقع همان طرح مسأله‌ی تحقیق در قالبی روشن و دقیق براساس ضوابط علمی است(محمدی،1392،ص45).
بانک‌ها به عنوان واسطه منابع پولی از ارکان اصلی بازارهای مالی شمرده می شوند. آنها یکی از عوامل مهم سیاستهای پولی و مجریانی برای تصمیم‌های اقتصادی بانک مرکزی هستند. بانک ها با قبض و بسط اعتبارات بانکی و هدایت وجوه از بخشی به بخش دیگر، گذشته از کمک به تثبیت اقتصاد در سطح کلان، نقش موثری در تنظیم بخش های اقتصادی نیز عهده دارند. به دلیل عدم توسعه لازم بازار سرمایه در اقتصاد ایران، بانکداری از اهمیت بیشتری برخوردار است و در عمل این بانک‌ها هستند که عهده‌دار تامین مالی بلندمدت می‌باشند(شادکام،1380،ص37).
بانک‌ها از طریق ارائه خدمات بانکی به مشتریان کسب درآمد می نمایند که این از طریق جذب سپرده‌های مردم با نرخ بهره پایین و اعطای تسهیلات با نرخ بهره بالاتر و نتیجه اختلاف دو نرخ، عایدی بانک می‌باشد که به آن حاشیه سود و بهره گفته می شود، صورت می پذیرد. بنابراین هر چقدر بانک بتواند از مقیاس‌های اقتصادی استفاده کند سود حاصل از این عمل بیشتر خواهد بود . اما سودآوری بانک‌ها تحت تاثیر عوامل داخلی قابل کنترل مدیریت بانک و عوامل و شرایط اقتصادی حاکم بر کشورها و عوامل محیطی که بر آن تاثیر می‌گذارند، می باشد. عوامل داخلی، قابل کنترل مدیریت بانک می باشند و آنها اساساً انعکاس اختلاف در سیاست‌های مدیریتی بانک و تصمیم گیری در توجه به منابع و استفاده از مدیریت پرتفوی دارایی‌ها و بدهی‌ها، کفایت سرمایه و مدیریت نقدینگی و هزینه‌ها هستند. انگیزه‌های بالای مدیریتی در انجام بهینه کارها در سودآوری بانک موثر است که می تواند به وسیله بررسی ترازنامه و حساب‌های صورت سود و زیان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. اقلام ترازنامه روشن کننده و بیان کننده تصمیمات و سیاست‌های مدیریت بانک در ارتباط با ترکیب منابع و استفاده از و جوه (مصارف) می‌باشد. هم‌چنین کارایی مدیریت در ایجاد درآمدها و کنترل هزینه‌ها در صورت سود و زیان منعکس می شود (باقری، 1385 ص2).
هدف از ارائه صورتهای مالی نشان دادن وضعیت مالی (ترازنامه)، عملکرد مالی (صورت سود و زیان) و انعطاف پذیری مالی (صورت جریان وجوه نقد) می باشد. برای ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد مالی توجه به سودآوری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به منظور داشتن سودآوری مناسب شناسایی عوامل مؤثری که قابلیت کنترل و هدایت دارد مورد توجه مدیران مالی می باشد تا بتوانند طیفی از نقاط قوت و ضعف را شناسایی و در جهت بهبود کاستی‌ها حرکت نمایند.
لذا در این پژوهش به بررسی و تأثیر اهم عوامل مالی موثر بر سودآوری که قابلیت کنترل توسط مدیریت دارد، پرداخته می شود.
3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق
در این قسمت محقق در یک نگاه کلی اهمیت تحقیق خود را با نوع مساله ای که انتخاب کرده است بیان می کند. اما باید مشخص کند که این تحقیق در چه زمینه ای از اهمیت بیشتری برخوردار است.
محقق سعی می کند اهمیت تحقیق را از دو بعد زیر تشریح کند:
الف) اهمیت تحقیق از نظر تئوری: محقق باید با توجه با دانش و ادبیات موجود ضرورت انجام تحقیق خود را بیان کند.
ب) اهمیت تحقیق از نظر مدیران اجرایی و ضرورت های سازمانی: می توان از طریق ارائه خلاصه ای از نوشته های صاحب نظر و خبرگان آگاه که موضوع را مهم می دانند و خواستار تحقیق بر روی این مسائل هستند اهمیت تحقیق را به اثبات رسانید و یا درباره ی آن استدلال کرد(محمدی،1392،ص52).
برای انجام رقابت در بازارهای خدمات مالی، توجه به سودآوری عملکرد مالی بانک‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد با شناسایی و بهبود عوامل تحت کنترل می توان موجبات افزایش توان رقابت پذیری را فراهم آورد.
سودآوری یکی از کارکردهای مهم بانک به عنوان واسطه مالی می باشد و از آنجا یی که یک بانک سودآور توان بیشتری برای مقابله با شوکهای منفی بازار را داراست، لذا توجه به شاخص سودآوری به عنوان یکی از شاخص‌های ارزیابی عملکرد در بانک‌ها و اهمیت نقش آن در تصمیمات مرتبط با نحوه تجهیز منابع، تامین مالی و همچنین چگونگی تخصیص منابع، ضروری است (رستمی،1390،ص6).
بانک‌ها هم در جهت بررسی و ارزیابی عملکرد مالی مدیریت شعب استانها به عاملی مهم بعنوان «سودآوری» توجه ویژه‌ای دارند به همین منظور اطلاع از عوامل موثر، که قابلیت کنترل و هدایت توسط مدیران مالی استانها در جهت سودآوری دارد، مفید بوده و در جهت حرکت صحیح و اعمال سیاست‌های مالی مناسب یاری می رساند.
لذا در این پژوهش به دنبال شناسایی و تجزیه و تحلیل عوامل مالی مؤثر بر سودآوری استانهای بانک نمونه بوده تا در جهت بهبود عملکرد مالی راهکارهای عملی ارایه گردد.