فصل اول : كلیات

مقدمه

قل سیرو فی الارض فانظروا كیف بداٌ الخلق   عنكبوت -‌آیه 191

بگو در زمین گردش كنید و ببینید كه خداوند چگونه خلقت را به وجود آورده است.

بدون شك در هر عصر و زمانی مقتضیات خاصی را ایجاب می‌كند. زمانی بود كه سفر كجاوه و درشكه و اسب غرورآمیز و افتخار انگیز بود. ولی امروزه آنها جای خود را به قطارها و جت‌های سریع السیر داده اند. در اروپای قرون وسطی، ‌محتوای كتابهای درسی را كلیسای كاتولیك تعیین می‌كرد و منطق، منطق ارسطویی بود و هر نوع بدعت و نوآوری محكوم می‌شد. جز آنچه كه در كتاب‌های پیشینیان آمده بود مورد قبول قرار نمیگرفت. مردم برای حل مسائل و مشكلات خود تنها به نوشته‌های فلاسفه گذشته مراجعه می‌كردند و چنانچه در این نوشته‌ها راه حلی پیدا نمی‌شد مسائل را غیر قابل حل می‌دانستند.

ولی امروزه متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند كه آموزش مطلوب موقعی صورت می‌گیرد كه اولا ٌ :  متناسب با رشد شاگردان باشد. ثانیاٌ شاگردان در اجرای آن نقش فعالی داشته باشند و این امكان پذیر نیست جز در سایه تحقیق مستمر و پیگیر در هر شرایط و زمان. در جامعه امروز همه ملتها با هر نظام سیاسی و اجتماعی پیشرفته و یا در حال پیشرفت، به مسأله تربیت توجه دارند و آموزش و پرورش نسبت به دیگر فعالیتهای اجتماعی در مقیاس جهانی از اولویت خاصی بهره مند است. این توجه  شدید بی دلیل نیست و بر منطقی قوی بنیاد شده است. دنیای امروز، تربیت فرزند را از نیازهای اولیه بشریت می‌شناسد. در زمان قدیم كه زندگی انسان به صورت بدوی و ساده بود آنچه از پدر و مادر و محیط خود به خود به نسل جوان منتقل می‌شد به قدر كافی سازنده بود و فرزند شرایط زندگی را از طبیعت و تحت تأثیر محیط فرا می‌گرفت. در ان زمان به كوشش عمدی و گسترده برای تربیت فرزندان چندان نیازی نبود. ضرورت تربیت عمدی از زمانی جلب توجه كرد كه صورت پیشرفته و پیچیده زندگی و كسب آمادگی برای مقابله با مسائل تازه و روزمره ایجاب می‌كرد و این آمادگی خود به خود و بدون تلاش فراهم نیامد.

به مرور زمان و هر قدر زندگی صورت كامل تر و پیچیده تری به خود گرفت نیاز به تربیت عمدی با شدت بیشتر احساس شد و كوشش پیگیر خانواده و جامعه را در تربیت اجتناب ناپذیر ساخت.

نظر به اینكه از راه تعلیم و تربیت می‌توان موجبات رشد فردی و رفاه جمعی را فراهم نمود، می‌توان گفت تعلیم و تربیت در زندگی انسان نقش مهمی‌دارد و بطور كلی پرورش استعدادهای فردی، تحكیم پایه‌های زندگی جمعی، گسترش آرمان‌های دمكراتیك و ایجاد تفاهم میان افراد انسانی در سایه تعلیم و تربیت صورت می‌گیرد.

در بیان اهمیت تعلیم و تربیت همین بس كه گوهر آدمی منوط بدان است. مراقبت‌هایی كه تحت عنوان تعلیم و تربیت به آدمی ارزانی داشته می‌شود. شرط لازم برای نیل او به مرحله كمال انسانی است.

پس از انقلاب اسلامی‌توجهی خاص از جانب دست اندركاران تعلیم و تربیت نسبت به برگزاری اردو و بالا بردن كیفیت آن مبذول شده و از این رهگذر تجربیات بسی ارزشمند بدست آمده است. پرواضح است كه در یك كار رشد یابنده به تجربیات جدیدی دست می یابیم كه بعضاٌ مخالف مراحل اولیه كار است و همین امر دلالت بر مسیر تكاملی و بالندة آن حركت دارد. آن چه در اینجا به عنوان یك پیشنهاد براری برگزاری اردوهای دانش آموزی مطرح می‌گردد در حقیقت تجربه‌ای است برآمده از فعالیت‌های بسیاری از دوست داران مسائل تربیتی و علی‌رغم اینكه در پاره‌ای از موارد به نقد و مخالفت با روش‌های فعلی اردو می‌نشیند در كل خود را مدیون آنها می‌داند. ولی در عین حال پیشنهادها و طرح‌های ارائه شده در این مجموعه، خود وجوداختلاف با روش‌های فعلی را به نوعی بازگو می‌كند و از این رهگذر نقاط ضعف اردوهای كنونی نیز آشكار می‌شود.

امروزه اردوهای تربیتی می‌تواند به عنوان یك ابزار مؤثر در پرورش و رشد و شكوفائی نسل آینده ساز جامعه اسلامی ایران محسوب شود.

بنابراین یكی از برنامه‌های مهم و قابل توجه كه در رشد و شكوفائی شخصیت فردی و اجتماعی دانش آموزان و غنی ساختن اوقات فراغت آنان نقش بسزایی دارد، اردو و فعالیتهای اردویی است و این زمانی می‌تواند یك اردوی مؤثر باشد كه با برنامه‌ریزی صحیح و زمان بندی لازم و اهداف مشخص همراه باشد.

وقتی اردو می‌تواند موجب تقویت روحیة دانش آموزان و تربیت اجتماعی آنان شود كه توسط مربیان مجرب و اردو رفته و دوره دیده انجام گیرد كه اگر بدون برنامه و بدون هدف و انگیزه باشد و از مربیان مجرب استفاده نگردد می‌تواند نقش بسیار زیادی برای تضعیف روحیة دانش آموزان داشته باشد و نه تنها مفید نیست بلكه مضر هم می‌باشد.

پس اگر اردو با هدف و برنامه‌ریزی مشخصی صورت گیرد می‌تواند استعدادهای نهفته و بالقوة دانش آموزان را به استعدادهای بالفعل تبدیل كرده و گامهای مؤثر در راستای حفظ ارزشهای مقدس و الای اسلام بردارد.

یك اردوی خوب و مفید باید از اهداف خاصی برخوردار باشد. قبل و بعد و حین اردو با برنامه همراه باشد و بتواند قوة مسئولیت را در دانش آموزان تقویت كند و موجب تربیت اجتماعی گردد.

تعریف عملیاتی مفاهیم در متغیرها

بررسی : جمع آوری اطلاعات موجود از نظر و دیدگاههای مربیان و معلمین ( اولیای مدرسه ) مقطع ابتدائی

میزان تأثیر :  منظور میزان تغییرات حاصله كه به صورت نگارش مثبت یا منفی ظاهر می‌شود و منجر به پویائی و كاهش معضلات آموزشی و تربیتی می‌گردد.

اردو :  محل تجمع افراد برای تمرین و تفریح است و در نظام فرهنگی اردو به معنای تجمع افراد در مكانی جهت كسب دانایی و توانایی و سازگاری اجتماعی است.

تربیتی :  فراهم كردن عوامل و زمینه‌های مناسب برای به فعالیت رساندن و شكوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب.

رشد شخصیت :  تكامل در پیشرفت همه جانبه ابعاد وجودی فرد اعم از رشد عقلانی و قوای ذهنی و جسمی

معلمین مربوطه : معلمینی كه حداقل 24 ساعت در هفته در دبستان حضور داشته باشند.

دیدگاه :‌ عقاید و نظرات و نگرش‌های معلمین و مربیان ( اولیای مدرسه ) در مورد اردوهای تربیتی – آموزشی.

عنوان تحقیق

با توجه به اینكه در اردوها بسیاری از مسائل تربیتی و آموزشی وجود دارند كه بر شخصیت دانش آموزان به طور حتم تأثیر خواهد گذاشت، لذا محقق برآن است تا نظرات و دیدگاه معلمین را نسبت به این مهم به رشته تحریر درآورد. لذا موضوع تحقیق عبارت است از :

بررسی میزان تأثیر اردوهای تربیتی – آموزشی

بر رشد شخصیت دانش آموزان پس مقطع ابتدایی منطقه تبادكان از دیدگاه معلمین مربوطه در سال تحصیلی 78-77

اهداف تحقیق

بررسی و شناخت علل و عوامل اردوهای تربیتی – آموزشی در رشد اجتماعی دانش آموزان از دیدگاه معلمین مربوطه

آشنائی با نظرات معلمین نسبت به نقش اردوهای تربیتی – آموزشی بر رشد اخلاقی دانش آموزان تحقیق و مطالعه دیدگاههای معلمین مربوطه نسبت به نقش اردوهای تربیتی -‌ آموزشی در كاهش انحرافات دانش آموزان

آگاهی از نظرات معلمین نسبت به تأثیر اردوهای تربیتی – آموزشی بر رشد قوای ذهنی و جسمی‌دانش آموزان

بررسی میزان تفاوت و نگرش معلمین و مربیان نسبت به نقش و اهمیت اردوهای تربیتی – آموزشی

سئوالات تحقیق

• آیا برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی با توجه به اهمیت نیازهای رشد شخصیت دانش آموزان دورة ابتدائی تهیه می‌شود ؟
• برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به نیازهای رشد عاطفی دانش آموزان توجه كافی می‌شود ؟
• آیا در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به نیازهای رشد عاطفی دانش آموزان توجه كافی می‌شود ؟
• آیا در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به رشد توانائی ذهنی دانش آموزان توجه می‌شود ؟
• در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی –آموزشی تا چه حد به اهمیت رشد قوای جسمانی دانش آموزان توجه كافی می‌شود ؟
• آیا در برنامه‌ریزی اردوهای تربیتی – آموزشی به رشد مفاهیم آموزشی و ایجاد علاقه نسبت به تحصیل در نظر گرفته می‌شود ؟

اهمیت وارزش موضوع تحقیق

الهوا و العبوا فانی اكره ان یری فی دینكم غلظه      حضرت رسول اكرم (ص)

رفتار خود را با نرمی و بازی همراه كنید

زیرا دوست ندارم كه در راه و روش شما درشتی و خشونت دیده شود.

از دیدگاه نظام تربیتی اسلام، انسان به اراده خداوند خلیفه خدا در روی زمین قرار داده شده است.

پس باید خدایگونه شود و به اخلاق الهی آراسته گردد و مظهر اسماء الحسنی شود. او در حركت از خودی خود و رسیدن به لقاء الله در مسیر و حركتی دائمی است و در این راه از تمامی موهبات خداوندی كه بدو عطا شده است اعم از اعضاء و جوراح و نیروهای نهانی خویش استفاده می‌نماید. چون معلومات و مهارت‌های مختلف انسان جنبه اكتسابی دارد. لذا برای به فعلیت درآوردن استعدادها و قوای خویش اعم از ظاهر و باطن لازم است به آموزش و تمرین بپردازد و اهمیت اردوهای تربیتی – آموزشی برای رسیدن به كمال لایق انسانی در همینجا آشكار می‌شود.

بطور كلی اهم اهداف اردوهای تربیتی – آموزشی در سه بخش خلاصه می‌شود :

• ساختن شخصیت انسانها و تربیت و تزكیه آنها
• بهداشت و سالم سازی افراد
• آمادگی فرد و جامعه برای مقابله با تجاوزگران به حریم حق و اسلام و همچنین احقاق حقوق

براین اساس اردوهای تربیتی – آموزشی به عنوان یك روش عملی می‌تواند تحقق بخش اهداف تربیتی اسلام باشد. یعنی پرورش و تزكیه افراد از طریق علم و نه صرفاٌ خواندن و شنیدن و گفتن. به واسطه گردش و یا برخورداری از فرصت‌های فراوانی كه در حین فعالیتهای مختلف اردویی بوجود می آید، بهترین موقعیت برای ارائه نكات تربیتی و شناخت ویژگیهای روحی و اخلاقی افراد و القاء ارزشهای الهی بدست می آید. اهمیت این امر در دوران تربیت پذیری ( كودكی، نوجوانی، جوانی ) بیشتر است. لذا این مسائل مهم به عنوان محور و اساس فعالیتهای تربیتی و پرورشی محتاج دقت و توجه فراوان می‌باشد.

« اردو نمی‌بریم برای اینكه بچه را را با تجملات مأنوس كنیم و همه مشكلات و مسئولیتها را از روی دوش آنها برداریم. بلكه اردو می‌بریم تا عملاٌ‌به بچه‌ها نظم در زندگی فردی و اجتماعی روزمره، همكاری، خدمت، مسئولیت پذیری، وقت شناسی و استفاده از كمترین امكانات برای مبارزه با مشكلات را آموزش دهیم. اردو می‌بریم تا عملاٌ دقت، ظرافت، پاكیزگی، خلاقیت، ادب و متانت، خوش روئی، احترام متقابل و قدرت انتقاد و بررسی بچه‌ها آموزش دهیم. اردو می‌بریم تا توان جسمی و روحی بچه‌ها را تقویت كنیم و خلاصه اردو می‌بریم كه آینده سازان جامعه اسلامی‌را آماده كنیم برای ساختن فردایی خوب و مطمئن. » [1]

بنابراین با توجه به نقش و اهمیتی كه اردوهای تربیتی – آموزشی در تعلیم و تربیت جدید دارد براستی چرا برگزاری اردوهای تربیتی – آموزشی مورد استقبال مربیان قرار نمی‌گیرد ؟ چه عواملی را می‌توان به عنوان موانع اصلی در این راه برشمرد ؟‌چرا مدیران و معلمین عنایت خاصی به این امر مهم ندارند ؟ و چه عواملی باعث شده است كه اردوهای تربیتی – آموزشی بعنوان یك آموزش رسمی‌شناخته نشده است ؟ چرا اردوها برای جامعه ما ناشناخته باقی مانده یا حداقل اهمیت آن كمرنگ جلوه كرده است ؟ و بالاخره چرا تحقیقات كمی‌در این باره شده است و هزاران چرا. ..

تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به سئوالات فوق می‌باشد  و از آنجایی كه برنامه‌ریزی بدون پشتوانه اطلاعاتی و پژوهشی امروزه امكان پذیر نیست. لذا بررسی‌های پژوهشی در این رابطه می‌تواند ما را درپیشبرد اهداف كمك موثر نماید و جواب سئوالات را برایمان روشن سازد و همچنین راه‌حلهای  مناسبی را ارائه نماید.