فصل اول

كلیات

 

بیان مسئله :

هوش هیجانی، شكلی از هوش اجتماعی در حیطه‌های خاص نظیر عملكرد شغلی ایت و توانایی كنترل احساسات و هیجانات خود و دگیران، تمایز میان آنها و استفاده از این اطلاعات برای هدایت تفكر و عمل فرد را در بر  می‌گیرد معلولیت بینایی می‌تواند عامل مؤثری در هوش هیجانی باشد، به طوری كه دانش آموزان نابینا، دارای هوش هیجانی پایین تری نسبت به همسالان عادی خود هستند. قابل توجه است كه معلولیت بینایی، برخی از مؤلفه‌های هوش هیجانی را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد، به طوری كه دانش آموزان نابینا در مؤلفه‌های خودآگاهی هیجانی ابراز وجود، خود شكوفایی، استقلال، روابط بین فردی، حل مسأله، انعطاف‌پذیری، تحمل استرس، كنترل تكانه و شادكامی نمرات پایین تری نسبت به دانش آموزان عادی كسب كردند.

دراین تحقیق نشان خواهیم داد كه معلولیت بینایی به طور یكسان دختران و پسران را تحت تأثیر قرار نمی دهد و برخلاف عدم تفاوت در دانش آموزان عادی، هوش هیجانی دختران نابینا، كمتر از پسران است همچنین دانش آموزان عادی نسبت به دانش آموزان نابینا از میزان جرأت ورزی بالاتری برخوردار بودند.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

با توجه به اهمیت هوش هیجانی در سازگاری فردی و اجتماعی، به نظر می‌رسد افرادی كه دچار نارسایی بینایی می‌باشند، ‌مشكلاتی در ارتباط با سازگاری فردی و اجتماعی داشته باشند. چنین مشكلاتی ممكن است بر هوش هیجانی و مؤلفه‌های آن در افراد نابینا مؤثر باشند و موجب تفاوت هوش هیجانی در افراد نابینا و بینا گردند. به طور كلی مسأله ای اساسی پژوهش حاضر این است كه آیا افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورزی متفاوت هستند ؟ و آیا بین هوش هیجانی و جرأت ورزی رابطه وجود دارد ؟

 

اهداف نظری و عملی تحقیق:

مفهوم هوش هیجانی، توانمندی تاكتیكی  در عملكرد فردی است ( بار – ان، 2000 ). هوش هیجانی تأثیر بسیار زیادی بر شادی و رضایت افراد دارد.

كسانی كه هوش هیجانی خود را به كار می‌گیرند و با محیط اطراف خود سازگاری بیشتری دارند، اعتماد به نفس بالایی نشان می‌دهند و از توانایی خود آگاهند. رابطه مستقیم بین هوش هیجانی و زندگی خوب و سالم نشان می‌دهد كه توجه به هیجان ها، آگاه بودن و آگاه ماندن از آنها و استفاده از انها در راهنمایی كردن رفتار، اهمیت زیادی دارد ( برادبری[3]، گریوز[4] 2005 ).

كسانی كه قادر نیستند از مهارت‌های هوش هیجانی خود استفاده كنند، به احتمال زیاد، برای مدیریت روحیه و خلق خود از روش‌های دیگری كه كمتر اثر بخشی دارند، بهره می‌گیرند. احتمال دارد كه آنها دو برابر بیشتر از دیگران مضطرب، افسرده یا معتاد شوند و حتی افكار خودكشی به سرشان بزند ( برادبری، گریوز 2005، ترجمه گنجی 1384 ).

چنین مشكلاتی ممكن است بر هوش هیجانی و مولفه‌های آن در افراد نابینا موثر باشند و موجب تفاوت هوش هیجانی در افراد نابینا و بینا گردد.

 

اهداف تحقیق :

هدف كلی :

مقایسه هوش هیجانی و جرأت ورزی در دانش آموزان دختر و پسر نابینا و عادی

اهداف فرعی :

• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی در مدرسه تفاوت وجود دارد.
• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی و عامل جنسیت تفاوت وجود دارد.
• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی عامل معلولیت بینایی تفاوت وجود دارد.
• بین افراد نابینا و عادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورز ی تعامل جنسیت و معلولیت تفاوت وجود دارد.

 

فرضیه و سئوالات تحقیق :

• بین افراد نابینا وعادی از نظر هوش هیجانی و جرأت ورزی ارتباط وجود دارد .
• بین افراد نابینا وعادی از لحاظ عامل جنسیت ارتباط وجود دارد .
• بین افراد نابینا عادی از نظر عامل معلولیت بینایی ارتباط وجود دارد .
• بین افراد نابینا وعادی از نظر تعامل جنسیت و معلولیت ارتباط وجود دارد .
• بین مشاركت در فعالیتهای فرهنگی بین دانش آموزان نابینا وعادی ارتباط وجود دارد.

 

متغیرها :

متغیرها شامل :

1ـ هوش هیجانی           2ـ جرأت ورزی

3ـ دانش آموزان دختر     4ـ دانش آموزان پسر

5ـ دانش آموزان نابینا       6ـ دانش آموزان عادی

 

متغیر مستقل :  دانش آموزان نابینا و عادی

متغیر وابسته : هوش هیجانی و جرأت ورزی

متغیر تعدیل كننده : شرایط خانوادگی ـ جنسیت ـ عامل معلولیت بینایی ـ موقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی دانش آموز ـ موقعیت شغلی و اقتصادی جامعه

 

تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق

هوش هیجانی : هوش هیجانی عبارتند از تنظیم عواطف به گونه ای که رفتارمان را به سمت ارتباط موثر با دیگران و سازگاری با محیط و دستیابی به اهداف هدایت کند.

جرأت ورزی : یعنی توانایی در بیان افكار، احساسات و عقاید خود به شكل مستقیم، صادقانه و متناسب به نحوی كه به حقوق خود و دیگران صدمه ای نرسانیم.

نابینا : فردی نابینای قانونی نامیده می‌شود که میدان دید وی نتواند فاصله زاویه ای بیشتر از 20 درجه را فراگیرد،این تعریف،که بیشتر با واحد اندازه گیری همراه است،در تشخیص پزشکی مطرح است.

از نظرآموزشی، افراد نابینا به کسانی اطلاق می‌شود که نقص بینایشان به اندازه ای شدید است که مجبورند خواندن را بوسیله بریل یا با استفاده از روش شنیداری یاد بگیرند

 

ملاحظات اخلاقی و  محدودیتها :

• دانش آموزان علاقه ندارند اسم شان یا فامیل شان درج شود یا مورد توجه عده ای قرار گیرند.
• خانواده‌های نابینایان دوست ندارند در همكاری‌هایی كه مسئولین می‌كنند در مقابل دیگران شناخته شده باشند.
• همكاری نكردن مسئولین و یا موسسات و مدارس

پس باید در عصر انفجار دانش از کوتاهترین و موثرترین راه به اهداف آموزشی مورد نظر خود برسیم و باید بدانیم که تحقق این امر جز با بکارگیری و بهره گیری صحیح و برنامه ریزی شده از وسایل و امکانات آموزشی مقدور نیست.

امروزه روش آموزشی به کلی دگرگون شده و معلمان به خوبی آگاهند که یادگیری امری درونی است و به جای زور و اجبار باید در دانش آموزان علاقه و انگیزه آموختن را بوجود آورد همچنین دریافته اند اگر مطالب درسی با استفاده از چند وسیله آموزشی ارائه شود و هر یک از آن وسایل مکمل و موید هم باشند میزان یادگیری افزایش می یابد. تجربه نشان می دهد که وسایل بسیار ساده آموزشی بویژه اگر توسط معلم ساخته شوند نتایج آموزشی بسیار درخشانی نسبت به وسایل پیچیده و فنی دارند البته یک وسیله هنگامی در ایجاد تجارب جدید آموزشی و تجسم مفاهیم درسی مفید است که :

• نقطه نظرها و مقاصد آموزشی معلم را تامین کند.
• به خوبی کار کند و جوابگوی نیازهای آموزشی دانش آموزان باشد.
• در زمان مورد نیاز در اختیار معلم و دانش آموزان قرار گیرد.

 

تقسیم بندی رسانه های آموزشی

مواد و وسایل آموزشی از دیدگاه متخصصان مختلف و با توجه به معیارهای خاصی به گونه های متفاوت مورد تقسیم بندی قرار گرفته است آقای دکتر محمد احدیان در کتاب خود 6 دسته تقسیم بندی را مد نظر قرار داده اند که دسته آخری را از بقیه جدیدتر و کامل تر می دانند:

• برقی و غیر برقی
• ارزان قیمت و گران قیمت : کسانی که از این تقسیم بندی استفاده می کنند رسانه هایی نظیر چارت ،پوستر،نقشه ،کره ،تلق شفاف اسلاید و نظایر اینها را در دسته ارزان قیمت و تجهیزاتی نظیر پروژکتورهای فیلم ،اسلاید و فیلم استریپ ،اورهد و غیره را در دسته گران قیمت قرار
• 
•  می دهند.
• نرم افزار و سخت افزار: طرفداران استفاده از این تقسیم بندی رسانه هایی نظیر فیلم ،اسلاید ،چارت ،پوستر ،نمودار ،تلق شفاف ،مدل ،ماکت ،برش و نظایر اینها را در دسته نرم افزار و تجهیزاتی نظیر پروژکتورهای فیلم متحرک ،اوپک ،اورهد و نظایر اینها را در دسته سخت افزار قرار می دهند.
• چاپی و غیر چاپی : عده ای رسانه هایی نظیر کتاب ،جزوه ،مجله ،منابع برنامه ای شده چاپی و نظایر اینها را در گروه چاپی و بقیه را در گروه غیر چاپی قرار می دهند.
• ساده و پیچیده : اینان رسانه هایی نظیر کتاب ،مجله ،فیلم متحرک ،اسلاید ،تلق شفاف و نظایر اینها را در گروه ساده و تجهیزاتی نظیر پروژکتورهای فیلم متحرک ،اوپک و اورهد و دستگاه های ضبط شنیداری و دیداری و نظایر اینها را در گروه پیچیده قرار می دهند.
• نورتاب و غیر نورتاب : در این تقسیم بندی مواد و وسایل نظیر فیلم متحرک ،اسلاید ،فیلم استریپ تلق شفاف و پروژکتورهای مربوط به آنها را در دسته نور تاب و بقیه در دسته غیر نورتاب قرار می گیرند.

در تقسیم بندی دیگر که در کتاب مقدمات تکنولوژی آموزشی تالیف سید هاشم نعمتی آمده و همچنین در کتاب تولید و کاربرد مواد آموزشی دوره کاردانی تربیت معلم آمده نوع دیگری از تقسیم بندی رسانه های آموزشی صورت گرفته که به نظر می رسد دقیق تر و کاملتر است :

الف ) رسانه های نوشتاری : کتاب ، روزنامه ،مجله ،میکرو فیلم ،میکروفیش ،مواد آموزشی برنامه ریزی شده جزء این رسانه می باشند.

ب ) رسانه های نمایشی : شامل تخته سیاه ، تابلوهای پارچه ای ،مغناطیسی ،اعلانات و تابلوهای الکتریکی است.

ج ) رسانه های دیداری : که خود شامل رسانه های دیداری ترسیمی و رسانه های دیداری غیر ترسیمی است . رسانه های دیداری ترسیمی که شامل نمودار ،طرح خطی ، چارت ،کارتون ، پوستر ،نقشه و کره و رسانه های دیداری غیر ترسیمی شامل تصویر ،اسلاید ، فیلم استریپ ، ورقه های شفاف و انواع فیلمهای متحرک می باشد.

د ) رسانه های شنیداری : که شامل نوار صوتی که به شکلهای مختلفی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. صفحات گرام و برنامه های آموزشی رادیویی نیز جزء این نوع رسانه می باشد.

ه ) رسانه های سه بعدی : که شامل اشیا حقیقی و نمونه ها مدلها و ماکتها دایورها و میز شنی است.

و ) موقعیت های آموزشی : شامل گردش علمی ، تقلید از واقعیات و بازیها ،نمایش (نظیره سازی) و اماکن باستانی ،آزمایشها و دعوت از متخصصین و مسئولان به کلاس است.

ز ) مجموعه های چند رسانه ای : ترکیبی از رسانه هایی است که می توانند در کنار یکدیگر بخش هایی از یک واحد یادیگری را تامین کنند. آموزش چند رسانه ای مسئولیت بزرگی را بر دوش معلمان قرار می دهد زیرا که معلم باید با تجزیه و تحلیل هدفهای آموزشی درس و بررسی منابع دیداری و شنیداری موجود و دانستن اینکه چگونه می توان یک سری از این رسانه ها را برای رسیدن به بالاترین کیفیت یادگیری در کنار هم قرار داد آموزش خود را در کلاس ارائه دهد. انتخاب رسانه ها در آموزش چند رسانه ای باید نه تنها با توجه به مناسب بودن هر یک از رسانه ها برای هدفهای درس باشد بلکه اینکه چطور این رسانه ها می توانند در کنار یکدیگر قرار گیرند تا بتوانند مطالب رابه بهترین وجهی بیان کنند و اینکه چگونه یک رسانه یادگیری حاصل از رسانه دیگر را تقویت می کند نیز باید در نظر گرفته شود.

تحقیق بر روی دانش آموزان پایه پنجم منطقه 13 تهران

هدف : هدف این تحقیق مشخص شدن میزان تاثیر مواد کمک آموزشی و حضور متصدیان آزمایشگاه ها بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد.

بیان مسئله : با توجه به اینکه کودک در دوران اولیه زندگی بیشتر آموزشهای خود را از طریق حواس پنجگانه فرا گرفته و به مجموعه ای از تصورات ذهنی دست می یابد ذکر دو مسئله ضروری می شود:

• آیا مواد کمک آموزشی بر کسب تجارب کودکان موثر است ؟
• آیا وجود افرادی بنام متصدیان آزمایشگاه ها بر پیشرفت کودکان موثر است ؟

فرضیه : فرضیه های این تحقیق عبارتند از :

• وجود وسایل کمک آموزشی باعث پیشرفت تحصیلی می شود؟
• حضور متصدیان آزمایشگاه ها برپیشرفت تحصیلی موثر است ؟

جامعه آماری : جامعه آماری این تحقیق را تعداد 4495 دانش آموز که در پایه پنجم مشغول به تحصیل می باشند تشکیل می دهند و همچنین تعداد 38 نفر از متصدیان آزمایشگاه که در 38 آموزشگاه مشغول به خدمت می باشند.

نمونه آماری : جامعه آماری و نمونه آماری در این تحقیق یکسان است.

شیوه نمونه گیری : نوع این تحقیق میدانی کاربردی می باشد.

ابزار تحقیق : در این تحقیق از کارنامه دانش آموزان و لیست متصدیان و لیست وسایل کمک آموزشی موجود در مدارس بعنوان ابزار تحقیق استفاده شده است.

هر چند بررسی علل شکست تحصیلی تاکنون از جنبه های مختلف مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است و نتایجی نیز از آنها حاصل گشته است با این حال تحقیق حاضر در نظر دارد افت تحصیلی رااز دیدگاه معلمان  مورد بررسی قرار دهد و از جمع بندی نظرات ارائه شده توسط معلمان به یک نتیجه کلی در این مورد دست یابد.

نتایج تحقیقاتی که در مناطق مختلف کشور توسط افراد گوناگون در این زمینه انجام گرفته عوامل موثر بر افت تحصیلی را در چند عامل خلاصه نموده اند که عبارتند از :

عوامل مربط به نظام آموزشی : تغییرات متوالی كتابهای درسی كه یك نوع آشفتگی روحی در دانش آموزان ایجاد می كند و د ركنار ان مطالب خشك و بی روح بعضی از كتابها كه گاهی هضم آن را توسط دانش آموز بسیار سخت می كند(گورگی،معصومه،1381)

عوامل مربوط به خانواده : فقر مالی خانواده،یکی از عوامل مهم افت تحصیلی کودک است ، که به طور غیرمستقیم بر پیشرفت درسی او موثر است. محروم ماندن از غذای سالم و کافی و نداشتن استراحت لازم به علت فعالیت ها و کارهای غیردرسی برای جبران فقر مالی موجب عقب ماندگی درسی می شود

سواد والدین،بی سوادی والدین موجب عدم درک وظایف مدرسه ، برنامه های آن و تداوم حضور مرتب دانش آموز در مدرسه می گردد و مشکلاتی برای تحصیل دانش آموز و کار مدرسه فراهم می کند . همچنین از نظر ناتوانی در کمک فکری و عملی به امور برنامه درسی دانش آموزان در منزل ، از پیشرفت تحصیلی فرزندان آنان می کاهد .

والدین با سواد علاوه بر نقش کمک رسانی در آموزش فرزندان خود ، الگوی منسجمی از یک فرد باسواد نیز هستند . سواد والدین در تحصیل فرزندان نقش دو جانبه ای دارد . از یک سو برای آنها جنبه کمک آموزش دارد و از سوی دیگر انگیزه ای برای درس خواندن آنها می شود . برخی از تحقیقات نشان داده اند کودکانی که در امور تحصیلی موفق هستند از والدینی برخوردار هستند که تحصیلات بالاتری دارند( باغی دوست، علیرضا،1380).

عوامل مربوط به فرد: مطالعات نشان داده است که حدود 10درصد از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم کشش فرد است. البته در بسیاری موارد دانش آموزی را که مشکل تحصیلی داشته و با تشخیص کمبود هوش به مراکز مشاوره ارجاع داده اند، پس از ارزیابی دقیق مشخص می شود دانش آموز هیچ ضعف شناختی یا هوشی ندارد و علت یا علل دیگری عامل مساله است ( باغی دوست، علیرضا،1380).

در این قسمت به چندین راهكار برای كاهش افت تحصیلی بسنده می كنیم كه ادامه این مطلب در قسمت ادبیات نظری به طور كامل توضیح داده خواهد شد:1)اعتقاد به دانایی و ضرورت دانش اندوزی .2)داشتن طرح و نقشه در امر مطالعه وتحصیل.3) ثبت نام در مدارس خوب و موفق با امكانات مناسب فیزیكی و آزمایشگاهی.4)داشتن فضای خانوادگی مناسب از لحاظ فیزیكی، عاطفی و اجتماعی و والدین با سواد.5) داشتن دوستان علاقمند به تحصیل و دوری كردن ار دانش آموزان مدرسه گریز.6)استفاده از معلمان با تجربه و آشنا به مقررات آموزشگاهی (دانش نامه رشد 1374)(بهروش علی ، روزنامه اطلاعات 1375).

 

اهداف تحقیق:

 

اهداف کلی:

 

• نقش عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی در وقوع افت تحصیلی دانش آموزان در مقطع متوسطه ناحیه 2 شهرستان اردبیل از دیدگاه معلمان
• ارائه راهکار ها و پیشنهاداتی مبتنی بر یافته های پژوهشی به دست اندركاران نظام آموزشی در جهت مقابله با معضل افت تحصیلی

اهداف جزئی :

 

• بررسی تاثیر میزان درآمد خانواده بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر میزان تحصیلات والدین بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر میزان علاقه معلمان به شغل خویش بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر میزان علاقه دانش آموزان بر افت تحصیلی آنها
• بررسی تاثیر امكانات آموزشی و فضای آموزشی بر افت تحصیلی دانش آموزان
• بررسی تاثیر شیوه مدیریت آموزشگاه بر افت تحصیلی دانش آموزان

 

فرضیات تحقیق:

 

فرضیه :

راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای حل مساله است.یا به عبارت ساده تر فرضیه ها به طور معمول راهنمای پژوهشگر در انتخاب روش اجرای پژوهش و نحوه تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده است.

بنابراین فرضیه هایی که در این تحقیق به بررسی آنها اقدام خواهد شد عبارتند از :

• بین میزان درآمد خانواده و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین میزان تحصیلات والدین و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین ویژگیهای معلمان و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین میزان علاقه به تحصیل و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین امكانات آموزشی و فضای آموزشی و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
• بین شیوه مدیریت آموزشگاه وافت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.

 

اهمیت و ضرورت تحقیق

تحلیل مسئله افت تحصیلی در علل آن و توصیه در جهت ایجاد امکانات و شرایط لازم به منظور کاهش میزان افت تحصیلی یکی از موضوعات تحقیق و پژوهشی در نظام آموزش و پرورش می باشد.بدیهی است توجه به نتایج حاصل از آن نظام را در جهت تحقق اهداف عالیه یاری خواهد کرد.

افت تحصیلی و مردودی را نمی توان فقط به عنوان یک مشکل فردی مورد توجه قرار داد . زیرا ابعاد و پیامدهای ناشی از آن خیلی فراتر و وسیع تر از مسائل شخصی و فردی است . از آنجائی که مسئله افت تحصیلی و مردودی پیامدهای گسترده را در بر می گیرد به اختصار به برخی از آنها اشاره می کنیم.

پیامهای افت تحصیلی و مردودی :

۱ – اثرات افت تحصیلی بر کودکان

۲ – اثرات افت در محیط خانواده

۳ – هزینه های تحمیل شده بر دولت

۱ – اثرات افت تحصیلی بردانش آموزان :

پایان سال تحصیلی برای دانش آموزی که مردود شده است لحظه ای بحرانی است . زیرا شکست ، تصوری را که دانش آمور از خود دارد دگرگون می سازد و نیز عقیده دیگران را نسبت به او عوض می کند . این تغییرات در شخصیت در حال تکوین  آثار نامطلوب به جای می گذارد . بسیارند دانش آموزان شکست خورده که از خانه می گریزند یا به مواد مخدر پناه می برند و یا حتی اقدام به خودکشی می کنند . در ضمن تجربیات موفق مدرسه باعث نگرش مثبت به خود می شود .  اما تجربیات ناموفق مدرسه به مفهوم منفی می انجامد که در نتیجه آن فرد ممکن است دچار دیدی منفی نسبت به خود شود . اگر محیط مدرسه برای دانش آموزان شواهدی که حاکی از شایستگی و لیاقت وی در کار مدرسه باشد طی چندین سال خصوصاً سالهای نخست تحصیلی فراهم بیاورد و این تجارب موفقیت آمیز در چهار پنج سال بعد نیز تکرار شوند . مطمئناً برای مدت نامحدودی در فرد نوعی مصونیت در برابر بیماریهای روانی ایجاد می شود . چنین فردی قادر خواهد بود تا بدون تحمل رنج و عذاب بر بحرانها و فشارهای شدید زندگی غلبه کند . اگر یک کودک صرفنظر از سابقه زندگی اش بتواند در مدرسه موفق شود برای موفقیت در زندگی نیز شانس فوق العاده ای دارد و در صورتی که در یکی از مراحل آموزش خود ( مدارس ابتدائی ، دبیرستان یا دانشگاه )‌ با شکست مواجه شود شانس او برای موفقیت در زندگی به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند( سلطانی ،شهناز ، روزنامه ایران 86 ، ص 117).

۲ – اثرات افت تحصیلی در محیط خانواده :

برای خانواده ها قبول چنین شکست در تحصیلات فرزندانشان بسیار سنگین و دردآور است و باعث می شود که رفتارشان نسبت به کودک شکست خورده تغییر کند و در هر حال این واقعه موجب برهم خوردن تعادل عاطفه خانواده و مخصوصاً تعادل بین کودک شکست خورده و خانواده می گردد . برای خانواده ها نیز شکست فرزندان دردناک است و بر آن می شوند تا مسئول آن را پیداکنند و معمولاً یا مدرسه را مسئول می دانند یا فرزند خود را در هر حال این واقعه موجب برهم خوردن تعادل محیط خانوادگی می شود . بسیاری از خانواده های کم درآمد از ادامه تحصیل فرزند خود ناامید می شوند و او را وادار به کار می کنند واین خود سبب ترک تحصیل می شود(سلطانی, شهناز, روزنامه ایران 86, ص 12)

۳ – هزینه های تحمیل شده بر دولت :

در اینجا با توجه به این که اثرات فردی موضوع را نمی توان به صورت کمی مشخص کرد به  زبان های مالی ناشی از آن اشاره می شود.در سال تحصیلی 63-62 در مجموع مقاطع تحصیلی کشور 5/16 درصد مردودی وجود داشته است که برای آنها تعداد 46928 کلاس تکراری تشکیل شده است در برنامه منبع ساله اول 517 میلیارد ریال میزان خسارتهای ناشی از شکست تحصیلی در کشور بوده است در حالیکه در مجموع هزینه های جاری آموزش و پرورش در طی برنامه اول 2500 میلیارد ریال بوده است (گلشن فومنی، محمد رسول، 1375)

بنابه اظهار نظر معاونت محترم وزارت آموزش و پرورش با آنکه میزان افت تحصیلی در کشور سیر نزولی داشته و از 5/10 درصد در سال 76 به 5/8 درصد در سال 77 رسیده است و لی با این حال خسارت افت تحصیلی دانش آموزان در کشور سالانه به 800 میلیارد ریال می رسد.(روزنامه اطلاعات 11 خرداد 1378) اگر ترمیم فوق را با خسارات وارده در برنامه پنج ساله اول مقایسه کنیم به سرسام آور بودن ارقام پی خواهیم برد و این نکته روشن خواهد شد که خسارات ناشی از افت تحصیلی از برنامه اول توسعه تا سال 77 سیر صعودی داشته و تقریبا به 8 برابر در سال رسیده است که این خود رقم تکان دهنده ای می باشد.

نوع بی‌دقت و بدون توجه. 10

نوع تکانشی – بیش‌فعالی.. 11

نوع ترکیبی.. 12

چطور می‌توان فهمید کودکی مبتلا به ADHD است؟ 13

نشانه های رفتاری: 14

بیان مساله: 23

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 24

متغیرهای تحقیق :   25

اهداف تحقیق در مورد بیش فعالی.. 26

ادامه بیش‌فعالی تا بزرگسالی.. 28

ژنتیک، مهم‌ترین عامل.. 29

فواید و مضرات تحقیق در مورد بیش فعالی دانش آموزان   32

فصل دوم.. 33

پیشینه تحقیق : 34

سبب شناسی: 37

نظریه اولین کسی که در مورد این نوع اختلال نظر داد. 39

آمار اختلال بیش فعالی.. 40

همه‌گیر شناسی.. 41

فصل سوم. 42

جامعه تحقیق : 43

حجم نمونه در روش نمونه گیری : 43

ابزار اندازه گیری : 43

روش اجرای تحقیق : 44

آمار توصیفی : 44

فصل چهارم.. 45

مقدمه : 46

سوالات طرح شده جهت پرسشنامه.. 47

. 48

1ـ جامعه چه مقدار به این مشکل اهمیت می دهد . 49

50

51

52

53

. 54

7ـ بهبود بیماری می تواند تاثیر زیادی بر مشکل تحصیلی دانس اموز داشته باشد . 55

56

9ـ نقش پزشک در درمان. 57

10ـ نکات مثبت بیش فعالی . 58

11ـ  یكی از عوامل مهم در ادرصد وراثتی بودن بیش فعالی . 59

12ـ امکان دارد این بیماری تا بزرگ سالی باقی بماند . 60

فصل پنجم. 61

پیشنهاد و راهبرهای برای آموزگاران.. 62

راهکارها و پیشنهادات… 77

مربیان هم باید آموزش ببینند.. 77

روش های درمان: 79

درمان بیش فعالی با تغذیه امکان پذیر است… 82

درمان بیش فعالی کودک با غذا 82

– اسیدهای چرب ضروری: 82

غذاهایی که باید از خوردن آن ها اجتناب نمود عبارت اند از: 84

روش هایی برای کنترل کودکان بیش فعال.. 87

راهکارهای زیر ممکن است دراین مورد به شما کمک کنند: 87

بریده قسمتی از یک تحقیق در مورد چگونگی درمان.. 95

نتیجه گیری : 99

منابع: 100

 

فهرست نمودار ها

1ـ  جامعه چه مقدار به این مشکل اهمیت می دهد .   47

2ـ اعتقاد دارند که این مشکل یک بیماری غیر قابل در مان است .   47

6ـ تاثیر آموزشهای روانشناسان به خانواده ها برای بهبو   47

7ـ بهبود بیماری می تواند تاثیر زیادی بر مشکل تحصیلی دانس اموز داشته باشد.. 47

8ـ برخورد دیگران برای سرخورده شدن … 47

9ـ نقش پزشک در درمان.. 47

10ـ نکات مثبت بیش فعالی … 47

11ـ  یكی از عوامل مهم در ادرصد وراثتی بودن بیش فعالی .   47

12ـ امکان دارد این بیماری تا بزرگ سالی باقی بماند .   47

 

 

فصل اول

 

مقدمه

بیش‌فعالی به حالتی دلالت می‌کند که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب‌ و جوش است. تحرک زیاد این کودکان نه تنها خود آنها را بلکه اطرافیان ، همکلاس‌ها ، اولیای مدرسه را دچار مشکل می‌کند. از آن جایی که در میان درصد بالایی از معتادین و افرادی که ترک تحصیل کرده‌اند علایم بیش فعالی در کودکی قابل مشاهده است.

از طرفی کودکان بیش فعال در معرض خطر بالایی از اختلال سلوک ، شخصیت ضد اجتماعی و سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند لذا آگاهی همگان بویژه والدین و معلمان در این حالات از اهمیت بسزایی برخوردار است.

 

نقص در تمرکز یا اختلال بیش‌فعالی (ADHD)

شرایطی را برای کودک ایجاد می‌کند که نتواند آرام و بدون حرکت بنشیند، رفتارش را کنترل کرده و توجه خود را به یک موضوع خاص معطوف کند.

تاریخچه اختلال بیش فعالی

قدیمی ترین توصیفی که از بیش فعالی یا فزون جنبشی وجود دارد از پزشکی آلمانی به نام هاینریش هافمن در میانه سال های ۱۸۰۰ است. شکسپیر در یکی از شخصیت های داستانی خود در نمایش نامه «شاه هنری هشتم» به نوعی از این بیماری اشاره کرده است.

در ادبیات توصیفی کودکان با اختلال نارسایی بیش فعالی به نام برخی از افراد معروف برمی خوریم که نویسندگان آن منابع ادعا کرده اند که این افراد،

 به این اختلال مبتلا بودند. این ادعا براساس شرح حالی که از زندگی این افراد در تاریخ آمده انجام گرفته است بدون اینکه این ادعا را تأیید بکنیم نام برخی از این افراد را یادآور می شویم.

سقراط، موزارت، ناپلئون بناپارت، جمال عبدالناصر، نیوتون،الکساندر گراهام بل، چرچیل، هانس کریستین آندرسون، آگاتا کریستی ، بتهوون، لئوناردو داوینچی، گالیله، لئو تولستوی، ارنست همینگوی، شاهزاده چارلز، ونگوگ، ادیسون، بیل کلینتون، جرج بوش، جان کندی، جان راکفلر، بیسمارک، داروین، اینشتین، برناد شاو، پیکاسو

شیوع بیش فعالی

از هر 100 کودک 5 کودک می‌توانند مبتلا به ADHA باشند. پسران 3 برابر بیش از دختران در معرض ابتلا قرار دارند. اغلب این مشکلات قبل از 7 سالگی آغاز می‌شوند و ممکن است والدین تا وقتی که فرزندشان بزرگتر نشده متوجه مشکل او نگردند. پزشکان نمی‌دانند که چه چیزی باعث بروز ADHD می‌گردد ولی مطالعات بر روی مغز انسان‌ها را به فهم علل اجتماعی ADHD نزدیکتر کرده است.

پزشکان معتقدند افراد مبتلا به ADHD فاقد میزان کافی از مواد شیمیایی خاص به نام میانجی‌های عصبی در مغز هستند. این مواد شیمیایی به مغز در کنترل کردن رفتار کمک می‌کند. والدین و آموزگاران باعث ایجاد ADHD در کودک نمی‌شوند ، بلکه آنها می‌توانند در فعالیت‌های کودک به وی کمک کنند.

انواع بیش‌فعالی

 

نوع بی‌دقت و بدون توجه

در این نوع در فرد نمی تواند روی تکلیفی که به او می‌دهند و یا یک فعالیت خاص تمرکز داشته باشد. اکثر کودکان دچار ADHD در دقت و توجه کردن دچار مشکل هستند. این دسته از افراد غالبا:

• توجه زیادی به جزئیات ندارند.
• بر بازی‌ها و کارهای مدرسه نمی‌توانند تمرکز داشته باشند.
• کارهای مدرسه و فعالیت‌های روزانه خود را در منزل تا آخر دنبال نمی‌کنند و آنها را به پایان نمی‌رسانند.
• ‌نمی‌توانند یک وظیفه یا تکلیف را تمام و کمال انجام دهند.
• اسباب بازی‌ها ، کتاب‌ها و وسایلشان را اغلب گم می‌کنند.

نوع تکانشی – بیش‌فعالی

در این نوع از اختلال فرد بسیار فعال است. و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می‌کند. فعالیت بیش از حد معمول ، قابل مشاهده‌ترین مشخصه اختلال ADHD است. کودک بیش‌فعال همیشه در حال انجام کاری می‌باشد. ممکن است سطح بیش‌فعالی با افزایش سن کاهش یابد. این کودکان قبلا از این که راجع به عملی فکر کنند آن را انجام می‌دهند.

برای مثال این کودکان ممکن است بطور ناگهانی وسط خیابان شروع به دویدن کنند و از یک سمت به سمت دیگر خیابان بدون نگاه کردن حرکت کنند و یا این که از درخت بلندی شروع به بالا رفتن کنند. ممکن است آن ها موقعیت‌های خطرناک شگفت زده شوند. گاهی هم هیچ ایده و فکری برای خارج شدن از این وضعیت ندارند. غالبا ، فعالیت‌های تکانشی و بیش‌فعالی با هم همواره هستند. مشخصه کودکانی که این اختلال را با هم دارند بدین گونه است:

• بی‌قراری و ناآرامی
• ‌دویدن مداوم از سویی به سوی دیگر و یا بالا رفتن از چیزی
• پایین آمدن از صندلی وقتی که اجازه این کار را ندارند.
• عدم توانایی در بی‌سر و صدا بازی کردن
• بیش از حد صحبت کردن
• پاسخ‌دادن ناگهانی و بدون فکر به پرسشی که هنوز تمام نشده است.
• عدم توانایی در صبر کردن برای نوبت خود
• بدون اجازه وسط بازی دیگران پریدن
• وسط صحبت دیگران پریدن

نوع ترکیبی

در این نوع اختلال فرد بسیار فعال است و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می‌نماید. کودکان با این نوع اختلال نشانه‌هایی از هر دو نوع قبل را که متذکر شویم دارا هستند. آنها در توجه‌کردن، بیش‌فعال بودن و کنترل تکانش‌های خود دچار مشکل هستند. البته گاهی تمام کودکان بی‌توجه هستند و یا اینکه بیش از حد فعالیت می‌کنند و حرکات تکانشی دارند.

اما در کودکان دچار ADHD این حرکات همیشگی هستند نه استثنایی این رفتارها برای کودک در خانه ، مدرسه و با دوستان مشکلات حقیقی ایجاد می‌کنند در نتیجه اکثر کودکان دچار این اختلال ، احساس ، و عدم اطمینان به خود را دارند. این احساسات جزء نشانه‌های ADHD محسوب نمی‌شوند و در اثر مشکلات مکرر در خانه و مدرسه در کودک ایجاد می‌شوند.

چطور می‌توان فهمید کودکی مبتلا به ADHD است؟

وقتی علایم ADHD در کودکی مشاهده شود باید توسط یک متخصص ماهر مورد ارزیابی قرار گیرد. این فرد می‌تواند از کارکنان مدرسه باشد و یا این که در مطب خصوصی مشغول بکار باشد. تنها راه حصول اطمینان ، ارزیابی کامل توسط متخصص می‌باشد. باید در اینجا به دو نکته توجه داشت:

• نباید نظر دیگران را دال بر این که کودکی ADHD است به آسانی پذیرفت.
• این نکته حائز اهمیت است که کودک همراه با ADHD ناتوانایی‌های دیگران را نیز دارد.

نداشتن آرام و قرار وتمرکز، پر جنب و جوش  بودن و  به  قول  معروف  از دیوارراست بالا رفتن از جمله مشخصه های  یک  دانش آموز  بیش فعال  است.دانش آموزی که  ناخواسته  با  داشتن این اختلال، از فعالیت بیش از حدی برخوردار  است  اغلب  از سوی دیگران به ویژه خانواده و معلم خود سرزنش و تحقیر می شود و از طرف دیگر با بازیگوشی و شیطنت  بسیار  همه  را عاصی  می کند.در این میان مهم ترین عاملی که می تواند یاری دهنده دانش آموزان بیش فعال باشد، اطلاع  رسانی صحیح و مداخله به موقع برای برطرف کردن این نقیصه است؛ مشکلی که اگر به رفع آن توجه نشود، صدمه جبران ناپذیری بر دانش آموز بیش فعال وارد خواهد کرد.

نشانه های رفتاری:

انجمن روانپزشكی آمریكا ۱۴ ویژگی را به  عنوان  نشانه های اختلال  بیش فعالی برشمرده است. حداقل باید هشت مورد از این ویژگی ها به مدت حداقل شش ماه در كودك مشاهده شود تا به طور قطعی وجود اختلال مذكور مورد تأیید قرار گیرد.

۱ـ تكان خوردن در سرجا و در اغلب موارد بازی با دست و پا

۲ـ بی تابی كردن و بی قراری در مواجهه با محرك های بیرونی

۴ـ پاسخگویی به سؤالات، قبل از كامل شدن آنها

۵ـ عدم رعایت نوبت در جریان بازی، یا موقعیت های گروهی

۶ـ به پایان نرساندن كارهای خواسته شده و پیروی نكردن از دستورالعمل

۷ـ توجه نكردن به درست انجام دادن تكالیف و بازی

۸ـ ناتمام رها كردن یك فعالیت و پرداختن به فعالیت دیگر

۹ـ نداشتن آرامش هنگام بازی در اكثر اوقات

۱۰ـ صحبت كردن بیش از اندازه

۱۱ـ قطع صحبت یا فعالیت دیگران در اغلب موارد

۱۲ـ گوش نكردن به صحبت های دیگران

۱۳ـ گم كردن وسایل و ملزومات مورد استفاده در مدرسه

باید بدانیم كه خانواده، اجتماع و متخصصین رشته های مختلف طب همانند روانپزشكان در بهداشت روانی بیماران مبتلا به بیماریهای جسمانی نقش بسزایی دارند. برای مثال، خانواده و اجتماع با رعایت مورد پیشگیری كننده از ابتلا به بیماریهای جسمی (در حد امكان) و با حمایت عاطفی و اجتماعی از بیماران بعد از ابتلا به بیماریهای جسمانی و قبول و پذیرش بیماری به جای طرد آنان می توانند در زمینه بالا بردن بهداشت روان فدر یا حداقل متعادل نمودن آن نقش مفیدی ایفا كنند.

 

موضوع و بیان مسئله

– بررسی بهداشت روانی بیماران سرطانی شیمی درمانی شده بیمارستان امام حسین (ع) تهران در تابستان 85 .

سرطان، یك بیماری است كه تغییر تصور زندگی، تهدید به كاهش عملكرد فرد و تهدید به تغییرات ظاهری را موجب می شود.

تشخیص سرطان باعث ایجاد بخران در زندگی فرد می شود. بیمار بایستی سعی كند سطح ناراحتی هیجانی خود را ضمن تصمیم گیریهای حیاتی برای درمان كنترل كند. نگرانیهای اصلی بیمار عبارتند از ترسهای ناشی از مرگ، وابستگی، بدشكل شدن ، ناتوانی، طرد و قطع روابط، مسائل مالی. واكنشهای بیمار به وسیله عوامل روان شناختی و بین فردی تعدیل می شوند. عوامل مدیكال عبارتند از: محل تومور، علائم، سیر بیماری. عوامل روان شناختی شامل منش،[2] توانایی تطابق[3]، قدرت ایگو[4] و مرحله تكاملی[5] زندگی و اثرات و معنای سرطان در آن مرحله هستند. عوامل بین فردی مربوط به خانواده و حمایتهای اجتماعی هستند.

بیماران ممكن است، اضطراب، غمگینی، ترس و خشم را تجربه كنند یا ممكن است بی حسی و كرخت شوند. گناه و مكانیزمهای مشترك در آن، نقش اصلی را بازی می كنند. از نظر شناختی بیماران ممكن است با حالت تهاجمی در جستجوی اطلاعات باشند، یا گیج و فلج یا ناتوان برای تمركز حواس شوند.ممكن است شكایات بدنی زیاد شود و فعالیت روزانه، اشتها و خواب آشفته گردد. واكنشهای استرس حاد ممكن است شدید باشد ولی معمولاً متغیر و گذرا هستند. وقتی اختلال بیش از 14- 10 روز طول بكشد باسیتی بیمار را از نظر وضعیت روانپزشكی ارزیابی كرد.

 

اهمیت و ضرورت پژوهش

یك سوم از ما دچار سرطان می شویم. در حال حاضر تقریباً دو میلیون نفر از مردم بریتانیا تحت درمان سرطان هستند كه این رقم بیش از یك بیست و پنجم جمعیت این كشور را تشكیل میدهد. اكثر این افراد دارای عمری طولانی هستند. امروزه طرز تفكر افراد نسبت به سرطان عوض شده است و سرطان یك موضوع ممنوع شده نیست. افراد در مورد تشخیص سرطان خود همانند تشخیص سایر بیماری ها به راحتی می توانند صحبت كنند.

علاوه بر آن پیشرفت در علوم پزشكی تأثیر زیادی بر آینده افراد مبتلا به سرطان داشته است. با وجودی كه خبر ها همیشه امیدوار كننده نیست، اما وقتی وارد عصر جدید می شویم مشاده می‌كنیم كه بیماران سرطانی نسبت به سایر افراد (كه بیماری آنها ترسناك تر از سرطان به نظر نمی‌رسد)، امیداوارانه تر زنگی خود را دنبال می كنند. امروزه كاملاً مشخص شده است كه چه اتفاقی در سلول رخ میدهد كه باعث سرطانی شدن آن می گردد و كشف این موارد مطمئناً منجر به ابداع روش های درمانی جدید و قاعدتاً پیشگیری از مشكلات رفتاری بعد از آن در آینده نزدیك خواهد شد.

از سوی دیگر باید بدانیم كه عوامل روانی نه تنها در ظهور سرطان مؤثرند بلكه ممكن است در درمان این اختلال نیز تأثیر داشته باشند. در حال حاضر محققان زیادی در حال بررسی این احتمال هستند كه آیا ممكن است روان درمانگری راه مؤثری برای درمان سرطان باشد. این موضوع توسط سیمونتون[6] و كارل[7]  مطالعه و توسعه داده شده است. آنان بیماران سرطانی را تشویق می كنند تا مانع دفاعی درون بدن خود را در حال حمله و بلعیدن سلولهای سرطانی تصور كنند. آنان معتقدند كه از این طریق بیماران احساس كنترل خود بر بیماری را بهبود بخشیده و در نتیجه به یك تغییر روان‌شناختی كه ممكن است منتهی به كنترل ایمن سازی شناختی واقعی علیه سرطان گردد نایل‌آیند.

حال كه می دانیم، افراد نقش عمده ای در سلامت جامعه آنها دارد و افراد باید قادر باشند توانائیهای جسمی و روانی خود را به حداكثر رسانده تا زندگی اجتماعی، اقتصادی مفید و هماهنگی با محیط داشته باشند، اهمیت این موضوع آشكار می شود كه می توان با بالا بردن سطح بهداشت روان افراد مبتلا به بیماریهای جسمانی (چون سرطان) شانس زنده ماندن آنها را برای مدت زمان بیشتری افزود. تا در نتیجه افراد بتوانند میزان تطابق خود را با خانواده و اجتماع بالا برده و افراد سالمی از لحاظ جسمانی و روانی داشته باشیم.

 

– اهداف پژوهش.

در این پژوهش سعس شده اهداف ذیل دنبال شود:

• انواع اختلالات رفتاری ذكر شده در MMPI در بیماران سرطانی شمی درمانی شده در هر دو جنس بررسی شود.
• ایجاد سیستم های همایتی اجتماعی، روانی، خانوادگی.
• تأثیر گذاری اعتقادات دینی و نظام ارزشها در بهداشت روانی فرد ارزیابی گردد.
• ارائه راهكارها و پیشنهاداتی برای تعدیل تنش های ناشی از شیمی درمانی در افراد بیمار.
• نقد و بررسی شیوه های درمانی موجود.

 

فرضیه های پژوهش

• بین بروز علائم پارا نویا و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنا دار وجود دارد.
• بین بروز علائم افسردگی و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنا دار وجود دارد.
• بین بروز علائم اسكیزوفرنیا و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنا دار وجود دارد.
• بین بروز علائم هیپومانی و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنا دار وجود دارد.
• بین بروز علائم هیپوكندری (خود بیمار انگاری) و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنادار وجود دارد.
• بین بروز علائم هیستری و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنادار وجود دارد.
• بین بروز علائم انحراف اجتماعی و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنادار وجود دارد.
• بین بروز علائم ضعف روانی(PT) و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنادار وجود دارد.
• بین دروغگویی آزمودنی و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنادار وجود دارد.

10- بین آشفتگی فكری یا خود كم انگاری بیمار و شیمی درمانی شدن بیمار رابطه معنادار وجود دارد.

 

تعاریف عملیاتی متغیرها

بهداشت روانی: فرهنگ بزرگ روان شناختی لاروس، بهداشت روانی را چنین تعریف می‌كند: استعداد روان برای هماهنگ، خوشایند، مؤثر كار كردن، برای موقعیتهای دشوار انعطاف پذیر بودن و برای باریابی متعادل خود توانایی داشتن.

سرطان: اصطلاح سرطان برای بیش از 100 نوع بیماری مختلف به كار می رود. كاربرد مشترك این اصطلاح در مورد رشد بی رویه سلولهای نا به هنجاری است كه تومورهای بدخیم را بوجود می‌‌‌آورند. در واقع سرطان بیماری است كه در آن سلولهای بدن به علت آسیب مكانیسم های تنظیم كننده‌ی طبیعی آنها به طور غیر قابل كنترلی رشد می كنند این بیماری ممكن است از طریق خون و سیستم لنفاتیك به قسمتهای دیگر بدن نیز منتشر گردد.